PEDRAFITA-MENHIR A4 DA BAIXADA DE XAN XOSÉ. San Salvador de Cabreiroá, Verín.

PEDRAFITA-MENHIR A4

4. RUTA DAS PEDRAFITAS-MENHIRES DA BAIXADA DE SAN XOSÉ.

"Es mejor cojear por el camino que avanzar a grandes pasos fuera de él. Pues quien cojea en el camino, aunque avance poco, se acerca a la meta, mientras que quien va fuera de él, cuanto más corre, más se aleja."

Agustín de Hipona

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Si fixésemos a ruta físicamente, agora mesmo estaríamos exhaustos, maiados, cansos; o percorrido lévanos por lugares tan fermosos como inhóspitos e ademais imaxino que eu quedaría na metade da costa, na metade do bo desnivel que hai que salvar.

Debuxo de Moncho Boga, Sigrás 2025.

Sen embargo, seguimos adiante, incansables, admirando e intentando comprender como uns homes de hai milenios, sen a tecnoloxía que nós pensamos axeitada, poideron erixir estes colosais monumentos. O Camiño da Baixada de San Xosé segue sepenteando rodeado de rochas parlanchinas, de rochas labradas, de rochas escritas nunha linguaxe que non somos quen de interpretar: son glifos, siños marcados na pedra, son petróglifos.

Fotografía de Bruno Rúa.

E por fin chegamos case a metade do percorrido, á pedrafita signada por Rafa Castro co número catro. Neste punto teño que facer unha pequena consideración. Na páxina web patrimoniogalego.net aparecen varias entradas do gran investigador, tremendo coñecedor e escudriñador das cousas das Terras de Verín-Monterrei, Bruno Rua, na que cataloga esta pedrafita como un panel de petróglifos, sinalándoo co número 6 da estación de As Quintas. Malia iso engade que este gran esteo, gravado con sete cazoliñas, puido ser un monolito. As medidas que aporta son as seguintes: dous metros e medio de lonxitude e un metro de ancho, localizado a carón do camiño vello de As Quintas.

Croquis de Bruno Rúa.

Para Rafa Castro e para min trátase dunha auténtica pedrafita, cuberta de coviñas na parte á vista: sen dúbida estamos diante dunha pedrafita feita para estar en posición vertical, de feitura artificial, como un fito demarcacor dunha ruta sacra, dunha ruta mítica que funcionou como referente visual polo menos desde o neolítico. Bruno Rua, na páxina web sinalada mais enriba, cataloga once paneis con petróglifos que non sei si se atopan á beira da Baixada de San Xosé. Os petróglifos catalogados son na meirande parte de cazoliñas.

Fotografía de Rafa Castro.

Estamos no lugar de As Quintas, en pleno Camiño da Baixada de San Xosé, no tramo da Veiga de Meás en Cabreiroá, si non o dixen antes. Camiños vellos, corredoiras, corgas, antigos, cincelados polo paso dos tempos e das xentes, camiños que unen lugares, persoas e ideas, sitios tan imaxinarios como reais, lugares onde habitan os monstros e tamén as divinidades ancestrais: son auténticas vías sacras, vías que levan ao lugar onde ten o asento a divinidade, malia que hoxe só perviva o Demo.

Foto extraída de wilkiloc: https://ca.wikiloc.com/rutes-senderisme 

Distintas funcións pero referentes desde sempre: é posible rastrexar nesta área unha secuencia ocupacional desde o neolítico ata a Idade Media.

Segundo a súa función, Alberte Alonso encadra esta pedrafita no epígrafe "pedrafitas on outras funcións", para diferencialas das que teñen función astronómica, das que son estatuas ou estelas-menhires, fálicas..., malia que poideron cumplir ou funcionar con algunha ou con varias destas funcións.

Fotografía do xornal La Región.

Rafa Castro, para a tipoloxía en canto á forma, a encadra nas no Tipo A e dicir, trátase dunha pedrafita de sección cadrada tendendo a rectangular e co remate ou croa mais ben afiado ou picudo. A lonxitude acada o metro e setenta centímetros. Clarexa, ademais, que esta fermosa pedrafita atópase esnaquizada, rachada, e non lle foi posible atopar os anacos que faltan buscando polos arredores.

ETNOGRAFÍA, CONTOS, LENDAS..., VERDADEIR@S.

Bruno Rua conta unha lenda que procede dun posible castriño ubicado nun pequeno e antigo outeiro da zona. Trátase dun relato de "mouros" que a min me gustan especialmente. Neste caso cóntase que unha Moura que estaba a contar ouro enriba dun penedo do castro (preto dos petróglifos) viu chegar a un paisano de Lamadarcos: o home quedou asombrado ao ver tanto ouro, polo que lle preguntou á Moura si lle podía dar un pouquiño. A Moura contestoulle, supoño que con semblante simpático e modais esquisitos, que si o quería a puñados ou a ferrados. 

Penedo do Mouro.

O home sen dubidalo respostoulle que o quería a ferrados. E a Moura, que tamén supoño con cabelos longos e loiros, díxolle que fose buscar a devandita medida. O paisano de Lamadarcos sen pensalo iniciou a rápida marcha na busca do ferrado. Cando voltou, a Moura e o ouro xa desapareceran. O home pensou e concluiu que si dixese a puñados agora tería algún ouro, pero debido ao seu afán cobizoso, evidentemente quedou sen nada.

En Sigrás, no Nadal incombustible de 2025

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES E ALGUNHA BIBLIOGRAFÍA

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/04/pedrafitas-con-outras-funcions.html

Rafael Castro Vaamonde: "Novas exploracións no contorno do Pozo do Demo e das Fragas de Abedes." Traballo inédito.

Taboada Chivite, X.: "Folklore de Verín". Ourense, La Región.

Taboada Chivite, X.: "O Culto ás Pedras no Noroeste Peninsular". Vigo, Real Academia Galega, 1966.

https://patrimoniogalego.net/index.php/70396/2015/03/as-quintas-6/

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/03/pedrafitas-falicas.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

https://www.diariodotamega.es/articulo/verin/verin-quere-facer-do-pozo-do-demo-maior-museo-natural-do-sur-galicia/20220214204758021561.html

ttps://www.laregion.es/comarca-de-monterrei/verin-recuperara-ruta-menhires-milenarios_1_20220223-2278229.html

https://osil.info/verin-proxecta-desenvolver-no-pozo-do-demo-o-maior-atractor-turistico-do-sur-de-galicia-cos-next-generation/

https://venagalicia.gal/noticia/2022/02/15/verin-quiere-convertir-pozo-do-demo-museo-aire-libre-referente-turismo-galicia/0003_202202O15C4991.htm

https://www.farodevigo.es/ourense/2021/02/27/denuncian-abandono-yacimiento-arqueologico-o-35760402.html

O_Bouzadoiro_un_xacemento_romano_unico_e.pdf

https://www.gciencia.com/retro/localizan-en-verin-o-castelo-medieval-de-cabreira/

https://estarvivobajoelcieloazul.blogspot.com/2013/03/pozo-do-demo.html

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/verin-comarca-de-verin-ourense-prg-150-sendeiro-do-pozo-do-demo-22216460/photo-14031936

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/punto-geodesico-de-montemaior-44984183/photo-29545613

https://verin.es/turismo/

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/pozo-do-demo-banco-con-vistas-a-verin-82126178/photo-53159527

https://www.galiciamaxica.eu/galicia/ourense/lagar-rupestre-y-capilla-de-san-anton-de-abedes/

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/prg-150-sendeiro-de-o-pozo-do-demo-87716142

https://www.wikiloc.com/hiking-trails/fcced-uvigo-2018-r31-sendeiro-do-pozo-do-demo-verin-ourense-24679766

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/pozo-do-demo-banco-con-vistas-a-verin-82126178/photo-53159519

https://ca.wikiloc.com/rutes-senderisme/pr-g-150-sendeiro-de-o-pozo-do-demo-7005677/photo-3946322