viernes, 21 de junio de 2013

Anta-dolmen de Pedras Negras. Montemuíño, San Pedro de Baroña

Anta-dolmen de Pedras Negras. Montemuíño, San Pedro de Baroña. Porto do Son


Hose vou amosar un exemplo paradigmático de destrución do patrimonio, en poucos anos. Un exemplo dunha espléndida cámara megalítica catalogada polo arqueólogo Tito Concheiro no ano 1996.

Contanos Tito Concheiro que se trataba dun extraordinario xacemento arqueolóxico coñecido tamén co nome de Anta da Enxa, emprazado a 440 ms de altitude sobre a dorsal de Pedras Negras, entre os Montes Enxa e Graialde. Está nunha chaira que domina visualmente todo o curso alto do río Sieira. O lugar no que se atopa denomínase Montemuíño e pertence á parroquia de San Pedro de Baroña. Para Concheiro este era o monumento megalítico máis importante do Concello de Porto do Son.



Como dicía mais arriba, descubriuno no ano 1996 e a estrutura arquitectónica atopábase inserida nunha pequena mámoa de ao redor de doce metros de diámetro e un para a altura. Toda a superficie da mámoa aparecía recuberta por unha potente coiraza composta de pedras imbricadas que se podía ver en boa parte da estrutura tumular externa.




Na zona central debuxábase o cansabido funil de violación no que se podían albiscar os restos dunha "magnífica cámara funeraria": conformábase a través de seis esteos graníticos. Algúns estaban desprazados e outros aínda se erixían no seu lugar orixinal. Os esteos 2, 4 e 6 describían unha típica cámara poligonal. O esteo número cinco estaba lixeiramente desprazado polo que podería indicar a existencia dun corredor.




As dimensións dos esteos eran (no ano 1996) as seguintes:

Esteo nº 1: 32 x 70 x 14 cms
Esteo nº 2: 55 x 70 x 14
Esteo nº 3: 123 x 36 x 11
Esteo nº 4: 117 x 52 x 16
Esteo nº 5: 45 x 5 x 15
Esteo nº 6: 48 x 37 x 9

Atópase identificada co código GA15071031




Anos despois (2012) Concheiro voltou ao xacemento e atopouse cunha desfeita tremenda, cunha paisaxe despois da batalla: unha repoboación forestal destrozou gravemente a coiraza e moveu todos os esteos. Tamén desapareceu algún deles, pois agora só conserva cinco.




Como podedes comprobar, si non se pon remedio, a destrución do patrimonio continua ante a desidia mais absoluta das autoriadades competentes.

Fotografías e información proporcionadas por Ángel Concheiro.

martes, 18 de junio de 2013

Anta-dolmen en Cotá, Friol: outro impune atentado?

Anta-dolmen en Cotá, Friol: outro impune atentado?


Foi o amigo e compañeiro, de quefaceres blogueiro-arqueolóxicos, Xabier Moure quen me enviou estas ilustrativas fotografías dos posibles restos da arquitectura megalítica monumental dunha anta galega. Atopuonas neste ano 2013 cando estaba a realizar unhas visitas megaliteiras polas brumosas e fermosísimas terras de Friol.





Segundo Moure, esta morea de pedras semellan -consideración que suscribo- os restos dunha anta, tendo en conta a forma e testura dos esteos, a ubicación moi preto dunha necrópole megalítica e ademais nun dos esteos aparecen varias concabidades que moi ben poideran ser cazoliñas.

Como se pode apreciar e deducir, si estamos diante dos restos dun monumento megalítico, tamén estamos diante do enésimo atentado tan salvaxe e e desproporcionado como impune contra o noso patrimonio.




Esta morea de esteos atópanse moi preto da necrópole do Vieiro, na parroquia de Cotá, pertencente ao Concello de Friol.

Fotografías e información extraídas do blogue de Xabier Moure onosopatrimonio

viernes, 7 de junio de 2013

Pedrafita-menhir de San Ramón de Bealo. Boiro

Pedrafita-menhir de San Ramón de Bealo. Boiro


Curiosa pedrafita atopada moi preto da ermida adicada a San Ramón, en Bealo. Tamén se atoparon diversos petróglifos exentos, dos cales o que aquí se amosa sobresae polas súas especiais características: trátase dunha pedrafita cadrangular chantada verticalmente  que acada ao redor duns oitenta centímetros de altura. Toda a superficie á vista está cuberta de grandes cazoliñas. Como se pode ollar na fotografía, a pedrafita foi reaproveitada nun muro de pedra, polo que se pode aventurar (si está chantada) que perdurou ao longo do tempo como marco demarcatorio e logo foi respetado para formar parte do devandito muro de pedra que supoño será a delimitación dunha finca.




Segundo Xabier Moure, nas inmediacións, á parte dos petróglifos mencionados máis arriba, hai catalogadas dúas mámoas, de xeito que ben poidera ser que este esteo formase ou fose un dos esteos da cámara megalítica dalgunha delas, sobre todo considerando o tema das cazoliñas, feito documentado en numerosos esteos das cámaras megalíticas galegas.



Fotografía e información extraida do blogue onosopatrimonio de Xabier Moure.

miércoles, 5 de junio de 2013

Pedrafitas-menhires do Monte San Cibrao. Pardavedra, A Bola

PEDRAFITAS-MENHIRES DO MONTE SAN CIBRAO. Pardavedra, A Bola

Non podo sustraerme á tentación de voltar ao Monte de San Cibrao en Ourense, aínda que aquí xa publiquei unha entrada adicada ás antas deste fermoso e máxico monte. Efectivamente, non me podo sustraer a isa enorme tentación logo de ler a entrada do blogue de Rafa Quintiá asombradebouzapanda.

Considero que os elementos etnográficos, son e constitúen unha ferramenta de indudable e inextimable valor á hora de estudar e interpretar os elementos arqueolóxicos e xeral e os megalíticos e particular: aportan datos interpretativos que non pode dar ningunha outra cencia. As lendas, os contos, os costumes, os rituais cristiás..., contribuiron de maneira decisiva a fixar  unha serie de elementos que axudan nese eido. Por exemplo, o que a igrexa quixo eliminar ficou como unha pegada petrificada baixo o sustrato da relixión triunfadora. As antigas crenzas, sen embargo, non desapareceron, seno que quedaron, como dicía, petrificadas baixo o manto "salvífico" do cristianismo.

O Monte de San Cibrao constitúe -e reflexa coma ningún outro sitio-, unha auténtica atalaia desde onde se contemplan os amplios horizontes da Limia. Ademais conforma unha colosal divisoria entre as cuncas dos ríos Limia e Miño. É tamén, e talvez esto é o importante, lugar demarcatorio, lugar de límite, de fronteira. Actualmente divide ou separa aos concellos de Allariz, A Bola, Rairiz de Veiga e A Merca. Precisamente de límites vai esta reflexión: aínda se poden contemplar dous marcos, coas súas consabidas cruces de termo marcadas nas súas caras, na extensa chaira megalítica que constitúe a cume. 




Como ben mantén Rafa Quintiá, sabemos xa desde hai tempo que en Galicia os espazos sagrados mantivéronse ata hoxe: cambia a relixión pero non o ámbito da sacralidade. Para Quintiá este é un dos lugares onde se pode contemplar mais claramente esa continuidade de lugar sacro.

Nisa extensa chaira de San Cibrao pódese ver hoxe unha necrópole megalítica, un cemiterio cristiano, varias pedrafitas e unha ermida adicada á honra de San Cibrao, o dos conxuros. Por todo isto (e polos ritos que se acostumaban a celebrar na romaría adicada ao santo) non cabe dúbida do carácter hierofánico do monte desde polo menos o neolítico ata hoxe en día. 




As pedrafitas que aquí se amosan son de pequeno tamaño, con planta cadrangular moi redondeada e un deles cunha fenda como as que amosan moitas outras pedrafitas e que Alberte Alonso considera  unha pegada ou unha proba do seu carácter astronómico.

Información básica extraida do blogue asaombradebouzapanza de Rafa Quintiá.
Fotografías do mesmo e de Francisco Sutil e Antonio Vázquez.

Pedrafita-menhir Marco da Agrela. Lampai, Teo

PEDRAFITA-MENHIR DO MARCO DE AGRELA. Lampai, Teo

Fermosa pedrafita feita de granito que acada unha altura á vista dun metro e trinta centímetros aproximadamente. A forma é regular e na base, que debe ser tendente a circular, mide uns cincoenta centímetros e na cume uns trinta e cinco. Nunha das caras aparece gravada unha letra "R". Segundo Xabier Moure, segura e probablemente estamos diante dunha auténtica pedrafita prehistórica que posteriormente foi reutilizada como marco demarcatorio ou de termo.



Fotografía e información extraídas do blogue de
Xabier Moure, onosopatrimonio.






domingo, 2 de junio de 2013

Pedrafita-menhir de Santa Marta de Moreiras. Pereiro de Aguiar

PEDRAFITA-MENHIR DE SANTA MARTE DE MOREIRAS. Pereiro de Aguiar.

Non men puiden reprimir e tiven finalmente que inserir dunha vez por todas esta cativa e fermosa pedrafita no catálogo dos bens prehistóricos que vou engadindo pouco a pouco no meu blogue.

Efectivamente, esta pequena e probable pedrafita, estudada e catalogada por José Antonio  Gavilanes, atópase na provincia de Ourense, no Concello de Pereiro de Aguiar. Asegura o compañeiro Gavilanes que se atopa no medio dunhas penedas que conteñen petroglifos, na súa forma máis sinxela, a saber, cazoletas. Relata, ademais, que lle parece un marco de termo, pero que os lindes actuais entre Pereiro de Aguiar e San Cibrao das Viñas atópanse a máis de setecentos metros. Ben, a miña hipótese, a partir deses datos é a seguinte: aínda que na maior parte dos casos as pedrafitas galegas conserváronse por ter feito de marcos demarcatorios reaproveitados, esa non é a única proba da súa adscrición prehistórica, nin siquiera proba moitas veces que o sexa.  Sen embargo, aínda que a consideración de marco de termo sexa unha clave bastante segura para considerala pedrafita, como dicía, non sempre é así. Si non se conservan máis é porque foron estragadas, esnaquizadas. No caso deste elemento, o non ser marco de termo non é óbice para non considerala pedrafita. É mais: o contexto das cazoletas ben pode garantir a súa adscrición á prehistoria (sexa no megalitismo ou na Idade do Bronce) coma noutros moutos casos en Galicia e Portugal. 

Por tanto considerao que non é importante que hoxe estea a máis de setecentos metros do actual lindeiro entre eses concellos, precisamente porque o ser marco de termo non garantiza que sexa pedrafita, posto que en moitos casos sabemos documentalmente que eses marcos de termo non son efectivamente pedrafitas.

A pedrafita catalogada por Gavilanes atópase nunha zona recreativa do Complexo Deportivo de Monterrei e amosa unha forma tronco piramidal cunha planta tendente a triangular, segundo se pode colexir pola fotografía. Non sobresae mais de sesenta centímetros e amosa gravadas tres cruces pola cara do lesta así como outra máis na cima.



Información e fotografía extraidas da
pax. patrimoniogalego.net, autor José Antonio Gavilanes

Engado novas fotografías enviadas por José Antonio Gavilanes onde se pode apreciar o carácter especial do lugar onde se enclava esta pedrafita. O estar rodeade de penedos con coviñas ou cazoliñas fainos pensar nunha especie de lugar sagrado, nun altar ou nunha especie de santurio. A verdade é que este é un sitio a estudar.













 SAÚDE E SORTE!

Anta-dolmen A Casiña dos Mouros. San Miguel de Valadares, Outes

ANTA-DOLMEN A CASIÑA DA MOURA. Lestaio, San Miguel de Valadares. Outes

Atópase nunha extensa chaira a uns catrocentos metros de altitude. Trátase duna anta inserida nunha mámoa que amosa un gran funil de violación, como adoita ser habitual nas mámoas en Galicia. Esa profunda ferida na estrutura tumular provocou, ademais de destruir unha boa parte da mámoa, o desprazamento das pedras cobertoras ou tampas, tanto da cámara coma do corredor. 

A mámoa acada ao redor dos dezaoito metros de diámetro e sobresae un metro aproximadamente. En canto á estrutura arquitectónica da anta, parece que describe unha planta de forma poligonal con corredor, da que aínda se conservan catro grandes esteos para a planta e dous máis pequenos para o corredor. O máis grande dos esteos da cámara acada os oitenta centímetros de altura e de longo case dous metros. Tamén, dicía, consérvanse dous dos esteos do corredor: un deles acada unha altura duns corenta centímetros.




Fotografía e información extraida da páx. web patrimoniogalego.net, de Elixio Vieites.