ANTA-DOLMEN Nº 4 DA NECRÓPOLE DOS CAMPIÑOS. Santa María de Leiro, Rianxo.

 ANTA-DOLMEN Nº4 DA NECRÓPOLE DOS CAMPIÑOS.

"Si queréis saber cómo habita el alma en el cuerpo, os bastará observar cómo usa el cuerpo de su cotidiana habitación: si ésta es desordenada y confusa, desordenado y confuso será el cuerpo poseído por el alma."

Leonardo da Vinci.

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Para chegar á necrópole dos Campiños, o mais aconsellable é empregar o XPS. Malia isa obvia recomendación, a min sempre me gustaron mais as indicacións escritas que normalmente fan que te perdas ás primeiras de cambio. Imos aló: partimos desde o centro de Rianxo (Praza de Castelao) para logo coller a estrada CP-7202, seguir pola rúa Rosalía de Castro e continuar por R/José Arcos Moldes ata enlazar coa estrada CP-3301 seguindo con dirección a Leiro. Transcorridos uns 3600 ms desde o enlace anterior coa CP-7202, chegamos ao lugar de Rañó. 

Para chegar... Google maps

Mesmo antes de chegar ao centro do núcleo, debemos coller unha cativiña estrada que sae á esquerda e, durante uns 550 ms, lévanos a pasar diante do Centro Cultural (Teleclube) de Leiro e da Igrexa parroquial. Unha vez pasada a igrexa, hai que coller outra estrada tamén á man esquerda que leva, despois de 1900 ms, a un paso inferior da Autovía da MVMC Leiro-Barbanza: temos que cruzar ese paso e continuar pola vía de servizo que segue paralela á autovía durante uns 900 ms ata coincidir coa curva que describe a autovía para a esquerda con dirección a Padrón. Exactamente neste punto xa se pode ver o inicio da necrópole coa mámoa Campiños 1.

Situación das mámoas de Os Campiños. De: https://barbanzarousa.gal/arquivo/docs/rianxo/catalogo_necropole_campinos.pdf

Hoxe volto, retorno, á fabulosa Necrópole dos Campiños, que segue a dar resultados extraordinarios no eido do coñecemento do megalitismo galego. Todavía recordo cando, nos primeiros anos da década de 1990, a primeira viaxe a esta mesma necrópole: o percorrido para chegar sinalábase desde a zona de Bexo, atravesando o Monte Lioira. Ao chegar atopeime cunha tremenda vía rápida que cortaba o camiño que levaba á necrópole. Non tiven outro remedio que cruzar polo medio, andando, xogándome o tipo, posto que a vía rápida, recén construida, aínda non estaba protexida coas alambradas conseguintes. 

Outra vista
De: https://barbanzarousa.gal/arquivo/docs/rianxo/catalogo_necropole_campinos.pdf

Recordo tamén os toxos das mámoas que apenas se albiscaban entre  a maleza. Das seis mámoas que se conservaban tan só se podía ollar un pouquiño a número 6 excavada por R. Fábregas e F. de la Fuente na década de 1980. Pero os traballos arqueolóxicos nesta necrópole iniciáranse a mediados da década de 1970, cun estudio impulsado polo Instituto Padre Sarmiento. O resto era unha auténtica toxeira con maleza de todo tipo, onde se adiviñaban con dificultade o resto das mámoas absolutamente impenetrables.

Mámoa nº 4 desde o oeste.

Pero semella que os tempos, afortunadamente, foron cambiando e esta extraordinaria necrópole tivo a sorte de ser unha das poucas que hoxe en día se poden visitar sen ningún problema, un cambio cualitativo para mellor. Actualmente a meirande parte das mámoas que conforman a necrópole aparecen limpas de maleza e pódense visitar, contemplar e admirar en todo o seu milenario esplendor. Esto é posible sobre todo a partir dun espantoso e voraz incendio que calcinou a zona no ano 2019 e que afectou gravemente sobre todo a dúas das mámoas e que serviu de acicate para que as autoridades competentes iniciaran unha limpeza mais ou menos regular e así tentar diminuir as consecuencias destrutivas do lume.

Planta da Mámoa nº 4, segundo Moncho Boga.

Redundando na importancia deste pequena bisbarra, a área onde se asenta a necrópole posúe un elevado valor arqueolóxico debido á  enorme densidade de xacementos arqueolóxicos catalogados nos últimos tempos, tanto en canto a restos dolménicos como a paneis de petróglifos e castros.

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Está formada por seis mámoas: as mámoas 1, 2, 3 e 5 están hoxe en día en lamentables condicións. Incluso a mámoa 1 está prácticamente destruída faltándolle case a metade, aínda que se pode ver o resto dun esteo da cámara. A mámoa número tres atópase moi esmorecida sen sinais algunha de restos da cámara, e presenta un enorme funil de violación no que se insire unha cámara poligonal. A violación desta mámoa non debe ser moi antiga, posto que se pode observar o corte limpo das paredes. O mesmo acontece coa mámoa 5, que foi obxecto dunha escavación furtiva con apariencia de cuadrícula de 2 ms de lado que chegou ata a rocha.

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Os túmulos-mamoas megalíticas que conforman esta espectacular necrópole, atópanse nunha pequena chaira que se dispón lonxitudinalmente sobre a dorsal topográfica que cae desde o estemo sur do Monte Lioira. Neste marco aséntase a necrópole orientada do norte ao sul, seguindo a cima da dorsal do devandito monte.

Fotografía de Fidel Méndez.

Desde o inicio do que fora un primitivo camiño, cortado pola vía rápida, as mámoas aséntanse en ambas as dúas beiras dese camiño. Subliñar que, na mámoa que  me ocupa, aparece unha gavia duns catro metros de longo que atravesa, desde o exterior, para chegar ao núcleo da anta. O mesmo que acontece na anta número 6: probablemente foi realizada para acceder con facilidade á anta e proceder así mais fácilmente ao seu saqueo.

Fotografía de Fidel Méndez.

A mámoa na que se insiren os restos da cámara ten unhas dimensións que van desde  os vinte metros para o eixo N-S ata os vintetres metros do eixo E-W. A altura máxima é duns dous metros.  No túmulo documéntase a existencia dun primeiro nivel de coiraza seguido dun segundo nivel de terra.

Un dos esteos da cámara lixeiramente desprazado.
Fotografía: Fidel Méndez.

A cámara megalítica é das do tipo poligonal con alicerces de inicio do corredor e está situada no medio do túmulo coa superficie interior totalmente valeirada. Como dato interesante, no interior emprega unha enxeñosa treta mediante o uso dun murete de mampostería como solución de peche dun dos lados do corredor. Estruturalmente a cámara estaría comformada por nove esteos dos que tan só se están a conservar cinco deles e dous cativos no corredor. O interior da cámara acada pouco mais de dous metros de longo por dous e medio de ancho. O esteo mais alto mide un metro e sesenta centímetros.

O esteo mais grande da cámara que acada un metro e sesenta e dous centímetros.
Fotografía, Fidel Méndez.

Polo tanto, na avaliación da estrutura constátase un desprazamento dos ortostatos, tanto debido a acción de axentes naturais como aos axentes antrópicos. Algún dos ortostatos perderon a parte inferior do soporte e outros están afectados polo lume en forma de decoloracións de cor negra. Por último, as alteracións extractivas consisten en quitarlle tres esteos da cámara e un do corredor.

Fotografía de patrimoniogalego.net

Sobre a mámoa, polo lado do leste, aparece un gran esteo esnaquizado en dúas partes que mide un metro e vintecinco centímetros de longo e ao redor de sesenta centímetros de ancho. No extremo do oeste aparecen outros dous esteos que probablemente formasen parte do conxunto arquitectónico megalítico.

Vista desde o oeste. Fotografía do blogue megaliticia.

No ano 2019, por efecto dos tremendos incendios forestais que asolaron Galicia, numerosos xacementos arqueolóxicos foron afectados en maior ou en menor medida: a necrópole dos Campiños tamén resultou afectada, sufrindo a mámoa nº4 os efectos indirectos mediante unha serie de desprendementos da súa estrutura tumular, así como a caída dun dos esteos.

Fotografía de:
 https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/rianxo-petroglifos-dolmenes-y-senda-del-rio-te

Por último, tras resolución de 6 de xullo de 2017 da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural da Xunta de Galicia, acordouse inscribir no Rexistro de Bens de Interese Cultural de Galicia a lousa decorada da necrópole de Os Camiños... Sen embargo, a pesar de que xa se incoou o expedente para declarar BIC toda a Necrópole de Os Campiños, a día de hoxe non teño nova algunha de que xa se procedese á esa declaración efectivamente, a pesar da petición da corporación municipal de Rianxo no ano 2021.

MOITAS COUSAS HAI QUE VER NO CONCELLO DE RIANXO

O Concello de Rianxo ofrece multitude de recursos turísticos visitables que merecen toda a nosa atención. Desde aquí, imos a recensionalos nunha ruta circular que abrangue unha boa xeira deses recursos turístico-culturais.

Roteiro circular polo Concello de Rianxo.

Semella que se inicia no lugar de Marquesa, lindando coa igrexa parroquial de Santa María de Asados. A continuación a subida para chegar aos petróglifos e ás mámoas de Os Campiños. É necesario, para chegar aos petróglifos e á necrópole, levar o XPS, posto que non hai case sinalización, só a sinal do inicio da ruta.

Ruta Circular en Rianxo.
 De: https://www.wikiloc.com/hiking-trails/circular-polo-concello-de-rianxo-

En Sigrás, paponeando nos primeiros días de Xullo de 2025.

SAúde, sorte e libros!!!

BIBLIOGRAFÍA E ENLACES DE INTERESE 

BOGA MOSCOSO, RAMÓN (1997): "Dólmenes de Galicia". Baía Edicións, A Coruña

FÁBREGAS VALCARCE, R., De la Fuente, F.: ''Excavación da mámoa 6 de Os Campiños (Leiro, Rianxo). Campaña de 1984''. Brigantium (7, pp91-149)

BAÑOS RODRIGUEZ, XESÚS: "Antas e pedrafitas de Galicia - guía para a súa localización". Asociación Amigos do Museu Arqueolóxico de A Coruña. Coruña 1996

https://dolmensedemaisfamilia.blogspot.com/search?q=Os+Campi%C3%B1os

https://barbanzarousa.gal/arquivo/docs/rianxo/catalogo_necropole_campinos.pdf

https://www.obaixoulla.gal/elementos/rianxo/arqueoloxia/mamoa-no-4-dos-campinos

https://www.youtube.com/watch?v=CtGA_o38YYQ

https://patrimoniogalego.net/index.php/22418/2012/07/necropole-dos-campinos-m-4/https://www.paxinasgalegas.es/fiestas/necropolis-megalitica-os-campi%c3%b1os-rianxo-21107.html

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/firmas/2012/08/17/resurgir-os-campinos/0003_201208B17C3991.htm

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/rianxo/2021/09/27/xunta-inicia-limpieza-necropolis-megalitica-os-campinos/

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/rianxo/2020/02/21/paso-maquinaria-destroza-mamoas-os-campinos/0003_202002B21C5992.htm

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2011/09/19/ruta-arqueologica-partira-necropolis-os-campinos/0003_201109C19C19911.htm

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2006/08/04/patrimonio-descarta-robo-losas-mamoa-rianxo/0003_4998029.htm

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/ruta-dos-petroglifos-de-rianxo-foxa-vella-o-campino-os-mouchos-10638235/photo-6417316

https://www.wikiloc.com/hiking-trails/circular-polo-concello-de-rianxo-7274672#:~:text=Esta%20ruta%20circular%20fac%C3%A9mola%20para%20visitar%20os%20petr%C3%B3glifos,sendeiro%20do%20r%C3%ADo%20Te%2C%20na%20parroquia%20de%20Tarago%C3%B1a.

https://eu.wikiloc.com/ibilbide-senderismo/roteiro-arqueoloxico-rianxo-21405861

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/rianxo-petroglifos-dolmenes-y-senda-del-rio-te-9102580/photo-5393555

https://www.xunta.gal/dog/Publicados/2017/20170803/AnuncioG0164-210717-0004_es.html

ANTA-DOLMEN MINA DE BURÉS. Santa María de Asados, Rianxo.

ANTA-DOLMEN MINA DE BURÉS

"La lectura es una forma de crear mundos, de viajar a través del tiempo y el espacio sin moverse físicamente."

Walter Benjamin: "Terminología filosófica I" Ed. Taurus.

Anta-dolmen Mina de Burés, segundo debuxo de 
Moncho Boga, 2024.

O Burés, Alto de Paradegua, Os Campiños..., sitios máxicos do megalitismo da terra do Barbanza, do megalitismo galego. Rianxo: recordo nítidamente cando iamos cos mapas do Topográfico Nacional, por estradas reviradas, por traxectos sempre por descubrir; recordo nítidamente cando nos primeiros anos da década de 1990 estiven a buscar, infructuosamente, a Anta de Mina de Burés, Cova dos Mouros ou Mámoa do Couto de Burés. A información que levaba era contrastada, a ruta para atopala, tamén. Era unha información tan contrastada que amósovos o plano que debuxei para chegar a ela en base aos mapas do Topográfico Nacional, 1:25000:

Neste mapa podemos apreciar como a ubicación da Anta
coincide perfectamente coas actuais do google maps.
Debuxo de Moncho Boga, 1996.

E sen embargo, non a din atopado. Recordo tamén as antas de Paradegua e as dos Campiños, cubertas de espeso toxo, cubertas de maleza, abandonadas, xa un pouco esnaquizadas. Pero, dicía, non atopei a Anta Mina de Burés. Tampouco, o único veciño que atopei, nunha mañanciña dun día calquera, soubo dicirme nada desta anta que se escondía  preto e terca, insondable,  na espesura densa, aledaña das terras de labranza, preto do lugar de Burés. Talvez non souben plantexar a pregunta correcta... A anta non quixo de ningunha maneira presentarse diante de min, non quixo darse a coñecer, permaneceu oculta aos meus ollos ata hai ben pouco.

Fotografía do blogue megaliticia.blogspot.com

Malia todo iso, deixei unha breve reseña no meu libro, publidado no ano 1997, "Dólmenes de Galicia. Arquitectura das grandes pedras", sabendo que esa anta e a súa mámoa seguía a estar alí, tímida e recollida entre a devandita espesura, a uns poucos centos de metros de Burés. Nesa publicación constataba, de xeito absolutamente impreciso que  para chegar "Hai que coller un camiño de monte á esquerda. 

Foto refoxeiro do blogue miradoirodarevoltinha

A mámoa está ao Sur do Lugar de Burés, nunha paraxe montesía." E continuaba: "Esta mámoa tamén foi escavada e abandonada nas mesmas lamentables condicións que as anteriores (referíame as antas da Necrópole de Bexo): atópase cuberta de buratos que probablemente non fagan mais que afondar na ruína deste fermoso exemplar. No interior acocha unha cámara que seguramente é de planta poligonal e corredor de entrada corto". Páx. 86.

Foto refoxeiro do blogue miradoirodarevoltinha

Efectivamente, sabía que  a mámoa fora sondeada, prospectada, na década de 1970, prospeccións supervisadas por Acuña Castroviejo. Por iso, hai xa algúns anos, tiven a inmensa alegría de atopar na prensa a nova de que uns mozos que percorrían estas antigas veredas, atoparon por sorpresa unha "inmensa mámoa" cuxo interior acubillaba unha anta formada por sete esteos de mais de dous metros de altura cada un.

Foto de Refoxeiro no blogue miradoirodarevoltinha

Eran tres rapaces que pensaron que estaban diante dun novo achado; tres mozos que inmediatamente se puxeron en contacto co inmenso divulgador da Cultura Galega, Manuel Gago. O amigo Gago rapidamente comunicou o feito á Xunta de Galicia, posto que o fenomenal monumento redescuberto nin estaba catalogado nin figuraba no Plan Xeral do Concello de Rianxo. 

Fotografía do blogue megaliticia.blogspot.com

Os acontecementos fóronse precipitando. Os técnicos da Xunta corroboraron o excepcional estado de conservación da anta e tamén incidiron nas novas das que eu sempre dispuxen: que a mámoa era coñecida nos círculos especializados, que aparecía nalgunhas publicacións, que inexplicablemente non fora catalogada e que, como dicía mais enriba, xa fora obxecto dalgunha prospección na década de 1970, ao igual que algunhas antas da Necrópole de Bexo, nos cercanos montes de Paradegua.

Todo isto aconteceu no ano 2015. Cando se falaba de descubrimento, ou de redescubrimento, falamos cara a fora, por así dicilo: os veciños de Burés, por suposto, sempre coñeceron a súa existencia.

Fotografía do blogue megaliticia.blogspot.com

Estrutural e formalmente, o monumento conserva boa parte da súa estrutura tumular ou mámoa, de xeito que se pode colexir o seu sorprendente bo estado de conservación. Desenvólvese, arquitectónicamente, como unha cámara megalítica de planta poligonal e corredor presumiblemente curto. Estalle a faltar a pedra cobertora e os esteos que conforman a camara atópanse perfectamente imbricados. Aínda que era, insisto, unha anta coñecida, foi considerado como un novo descubrimento.

En Sigrás, paponeando entre antas, 2025.

Súde, sorte e libros!!!

PARA SABER ALGUNHAS COUSAS MAIS

Ramón Boga Moscoso: "Dólmenes de Galicia. Arquitectura das Grandes Pedras". Ed. Baía, A Coruña 1977.

http://patrimoniogalego.net/index.php/80507/2015/12/mamoa-do-couto-de-bures/

https://megaliticia.blogspot.com/2015/10/mina-de-bures.html

http://miradoirodarevoltinha.blogspot.com/2015/07/mamoa-do-couto-de-bures.html?m=1

https://www.obaixoulla.gal/elementos/rianxo/arqueoloxia/mamoa-do-coto-de-bures

OUTRO DOCUMENTO: Valle-Inclán visita a Anta de Axeitos

OUTRO DOCUMENTO: Valle-Inclán visita a Anta de Axeitos

Repasando as cousas de internet, curioseando polas súas miles de reviravoltas, pliegues, anfractuosidades e sinuosidades, atopei dúas novas moi interesantes, unha delas titulada "Barbanza. Diálogo de Valle en el Dolmen de Oleiros", firmada por Carlos García Bayón, e a outra titulada "Restan sombra al dolmen de Axeitos, en el que rugía Valle", nova firmada por Suso Souto.  Tempo despois,  a estas dúas novas, veuse sumar unha terceira, baixo o título, "Barbanza. Una tertulia en el dolmen de Axeitos".

Ademais das curiosas novas que se aportan nestas sucintas notas, o máis notable, para min, foi o descubrimento de dúas descoñecidas fotografías antigas que, a xeito de documento, amosan unha inédita vertente interpretativa de cara á visión que os nosos devanceiros máis ilustres, de branco e negro, tiñan ao redor das nosas maravillosas arcas de pedra.

 Fotografía do xornal El Correo Gallego

    

Carlos García Bayón descubriu esta fotografía do feo, católico e sentimental Valle-Inclán, así como algún manuscrito no que se contan os acontecementos dunha tarde de paseo que o noso esperpéntico e universal excritor pasou cuns amigos admirando e elucubrando sobre a Anta de Axeitos.

Segundo Bayón, Vallé-Inclán era moi aficionado ás viaxes por Galicia e aos paseos polo Barbanza. Así, un día calquera, chegou ata a anta de Axeitos, de onde se conserva esta preciosa fotografía datada no ano 1923.

Parece ser que ese paseo foi contado por Gerardo Gasset (Señor da Torre das Xunqueiras, na Pobra), que é un dos presentes, e, ademais dalgunhas probables e fermosas anécdotas, Gasset relata, feito que xa sabemos, que nas cercanías había outras dúas pedras con gravuras de cervos e renos.

 
Fotografía de Carlos García Bayón
Nesta fotografía atópanse Victoriano García Martí, Ramón Fernández Gil, Valle Inclán e Ramón Gasset, que posan observando o monumento megalítico.

Un documento que reflexa unha realidade que xa se foi, pero que non se foi de todo: as pedras permanecen coa mesma estrutura; Valle-Inclán tamén permanece e permanecerá sempre a través das súas obras. Dous monumentos petrificados, unha auténtica homenaxe á pétrea vontade galega. Somos de pedra e vimos da pedra consistente que formou a alma galega.

Valle-Inclán, impenitente iconoclasta, define a anta como un "triángulo sagrado", "como un ara de sacrificios humanos..." Unha muller que camiñaba por alí, diante da pregunta de si as pedras levaban moito tempo, responde: "Din que están aí desde antes de que viñera Deus ao mundo". Contestación galega que denota non só a importancia coa que os nosos paisanos consideraban estes monumentos, senón tamén a súa antigüidade, pois é anterior á presencia de Deus... Pero Valle-Inclán, coa súa sempiterna sorna e lucidez, e se cadra, etílica retranca, comenta co seu falar apodíctico e riguroso: "Exactísimo. La venida de Cristo fue eso. Superar por la caridad el mutuo y cruento sacrificio de los hombres. Y la lucha sigue en pie. Cristo y el anticristo..."

En fin, outro documento que ven a ampliar o horizonte megalítico galego nas súas múltiples facetas. Esta vez a través do esperpéntico mestre das flores marchtias e dos marqueses decadentes, católicos, feos e, sen dúbida, sentimentais. 

Como corolario, outro gráfico documento que amosa a unión de dous mundos, a reunión do clero diante dun dos monumentos megalíticos máis importantes de Galicia. Diante dun monumento pagano, como recoñecendo a súa propia idiosincrasia e a  súa importancia como algo distinto e con identidade de seu, os curas, como modernos turistas, dan carta de natureza a esa outra natureza pagana.

Fotografía da páxina: http//riveira.eu/arquivos/date/2014/05

    

En Sigrás, saúde, sorte e libros!!!

ANTA-DOLMEN DE PEDRAS NEGRAS. Montemuíño, San Pedro de Baroña. Porto do Son.

ANTA-DOLMEN DE PEDRAS NEGRAS. 

Hose vou amosar un exemplo paradigmático de destrución do patrimonio, en poucos anos. Un exemplo dunha espléndida cámara megalítica catalogada polo arqueólogo Tito Concheiro no ano 1996.

Contanos Tito Concheiro que se trataba dun extraordinario xacemento arqueolóxico coñecido tamén co nome de Anta da Enxa, emprazado a 440 ms de altitude sobre a dorsal de Pedras Negras, entre os Montes Enxa e Graialde. Está nunha chaira que domina visualmente todo o curso alto do río Sieira. O lugar no que se atopa denomínase Montemuíño e pertence á parroquia de San Pedro de Baroña. Para Concheiro este era o monumento megalítico máis importante do Concello de Porto do Son.

Como dicía mais arriba, descubriuno no ano 1996 e a estrutura arquitectónica atopábase inserida nunha pequena mámoa de ao redor de doce metros de diámetro e un para a altura. Toda a superficie da mámoa aparecía recuberta por unha potente coiraza composta de pedras imbricadas que se podía ver en boa parte da estrutura tumular externa.

Na zona central debuxábase o cansabido funil de violación no que se podían albiscar os restos dunha "magnífica cámara funeraria": conformábase a través de seis esteos graníticos. Algúns estaban desprazados e outros aínda se erixían no seu lugar orixinal. Os esteos 2, 4 e 6 describían unha típica cámara poligonal. O esteo número cinco estaba lixeiramente desprazado polo que podería indicar a existencia dun corredor.

As dimensións dos esteos eran (no ano 1996) as seguintes:

Esteo nº 1: 32 x 70 x 14 cms

Esteo nº 2: 55 x 70 x 14

Esteo nº 3: 123 x 36 x 11

Esteo nº 4: 117 x 52 x 16

Esteo nº 5: 45 x 5 x 15

Esteo nº 6: 48 x 37 x 9

Atópase identificada co código GA15071031

Anos despois (2012) Concheiro voltou ao xacemento e atopouse cunha desfeita tremenda, cunha paisaxe despois da batalla: unha repoboación forestal destrozou gravemente a coiraza e moveu todos os esteos. Tamén desapareceu algún deles, pois agora só conserva cinco.

Como podedes comprobar, si non se pon remedio, a destrución do patrimonio continua ante a desidia mais absoluta das autoriadades competentes.

Fotografías e información proporcionadas por Ángel Concheiro.

En Sigrás, saúde, sorte e libros!!!

PEDRAFITA-MENHIR DE SAN RAMÓN DE BEALO. San vicenzo de Cespón. Boiro

PEDRAFITA-MENHIR DE SAN RAMÓN DE BEALO. 

Curiosa pedrafita atopada moi preto da ermida adicada a San Ramón, en Bealo. Tamén se atoparon diversos petróglifos exentos, dos cales o que aquí se amosa sobresae polas súas especiais características: trátase dunha pedrafita cadrangular chantada verticalmente  que acada ao redor duns oitenta centímetros de altura. Toda a superficie á vista está cuberta de grandes cazoliñas. Como se pode ollar na fotografía, a pedrafita foi reaproveitada nun muro de pedra, polo que se pode aventurar (si está chantada) que perdurou ao longo do tempo como marco demarcatorio e logo foi respetado para formar parte do devandito muro de pedra que supoño será a delimitación dunha finca.

Segundo Xabier Moure, nas inmediacións, á parte dos petróglifos mencionados máis arriba, hai catalogadas dúas mámoas, de xeito que ben poidera ser que este esteo formase ou fose un dos esteos da cámara megalítica dalgunha delas, sobre todo considerando o tema das cazoliñas, feito documentado en numerosos esteos das cámaras megalíticas galegas.

Fotografía e información extraida do blogue onosopatrimonio de Xabier Moure.

En Sigrás, saúde, sorte e libros!!!

PEDRAFITA-MENHIR DA PICOTA. Portosín, Porto do Son

PEDRAFITA-MENHIR DA PICOTA.

Atópase á saída de Portosín si vamos con dirección a Noia. Para chegar á pedrafita desde o petróglifo (parece ser que está sinalado), hai que coller unha pista feita polas máquinas madereiras.

Como tantas outras veces, viaxando de calquera maneira, sen método, ao chou..., polas intempestivas augas do universo internet, atopei unha curiosa fotografía (joesluisyela.wordpress.com).

Trátase de dúas posibles pedrafitas ubicadas no Concello de Porto do Son. Para min trátase dun descubrimento importante no que atinxe á investigación "pedrafiteira". Efectivamente, despois de moitos anos escudriñando a nosa xeografía na busca destes senlleiros e olvidados elementos, tan só poidera rastrexar e tiña documentados dous casos de dúas pedrafitas xuntas, hoxe lamentablemente destruidas. O primeito foi con respecto á Pedrafita de Cristal, en Ribeira: cando a atoparon, os seus descubridores relataron que á súa beira habia outra pequena pedrafita. O segundo caso foi un debuxo de unha referencia de Antonio de la Iglesia González no século XIX, que daba conta de dúas pedrafitas situadas no Camiño de peregrinación a Pastoriza, na Coruña, que foron destruidas pouco despois polos traballos dunha canteira ou dos canteiros.

Pedrafita da Picota

Por iso o achádego desta fotografía supuxo para mín algo así coma un "shock". Desde logo, no podo afirmar que se trate de dous elementos megalíticos, pero sen dúbida son dúas pedrafitas que se sitúan moi preto dunha zona arqueolóxica, a saber, o petróglifo da Picota. Por isa cercanía decidín chamarlle á pedrafita tamén "da Picota". O que si é certo e que, segundo se pode ollar na fotografía, ambas as dúas son de factura claramente artificial.

A pedrafita mais grande acada unha altura dun metro e oitenta centímetros e semella ter unha planta cadrangular. A aresta da dereita é recta e a da esquerda é ondeada; a coroa é plana e recta.  A media altural aparecen dous buratos rectangulares.A pedrafita da esquerda é mais pequena e ten forma troncocónica cun rebaixe lonxitudenal a xeito de mediacana na cara á vista. A cima é redondeada e parece que amosa unha especie de ranura que a divide en dúas partes.

Petróglifo da Picota

Fotografías e algunha información de joseluisyela.wordpress.com

En Sigrás, saúde, sorte e libros!!!

ANTAS-DÓLMENES DO MONTE PICOTO E NECRÓPOLE DE BEXO. Dodro-Rianxo

Estas tan importantes como olvidadas e abandonadas necrópoles megalíticas atópanse entre os concellos de Dodro e Rianxo, nas parroquias de Bexo e Laíño, na divisoria fronteiriza entre ambos os dous concellos. Foron obxecto de intervencións arqueolóxicas  no ano 1970 (en Paradegua, as sinaladas cos números 3 e 5). 

-Necrópole de Bexo ou de Paradegua

Lugar: Bexo. Parroquia: San Xoán de Laíño. Concello: Dodro.

Para chegar. Atópanse no Alto de Paradegua: desde a estrada C-550 de Boiro a Padrón, no lugar máis alto (entre Bexo e Burés), xusto no límite dos concellos de Dodro e Rianxo, hai que apartar á man dereita onde comeza unha pista forestal. Nada mais entrar nesta pista, á man esquerda aparecen cinco mámoas e, á man dereita, uns 250 ms máis abaixo, aparecen outras tres.

 

Fotografía de Refoxeiro.
patrimoniogalego.net

Non sei si a necrópole de Bexo ou Paradegua está composta por oito ou seis mámoas. Do que si teño noticias é de que no ano 1970 leváronse a cabo escavacións  arqueolóxicas das que aínda hoxe non están publicadas as súas memorias de escavación. 

Cos poucos datos que manexo, podo concluir, sin embargo, que as antas tipolóxicamente son simples e os enxovais eshumados tamén foron moi arcaicos.

Debuxo hipotético dunha
das antas da necrópole de Bexo,
 segundo Ramón Boga, 1996

Hoxe en día, das mámoas que se conservan, en tres delas aínda se poden ollar os restos da cámara, pero nun lamentable estado de conservación.

Destaca unha das antas inserida nunha mámoa de tamaño medio que parece conservar toda a estrutura arquitectónica: presenta unha produndidade dun metro e medio aproximadamente. É posible que conserve todos os esteos da cámara, pero o xeito no que se distribuía na década de 1990, impedía calquera reconstrución. 

Debuxo hipotético dunha das

 mámoas de Bexo, 

segundo Ramón Boga, 1996.

No enxoval eshumado das antas escavadas só se atoparon varios microlitos, algunhas puntas de frecha e un seixo cristalizado.

Debuxo hipotético dunha
das antas de Bexo segundo versión de Ramón Boga, 1996.

-Necrópole do Monte Picoto

Lugar: Burés. Parroquia: Santa María de Asados. Concello: Rianxo.

Esta necrópole está composta por dez mámoas e sitúase a case trescentos metros ao oeste  da necrópole de Bexo ou Paradegua.

Non tiven oportunidade de visitar esta necrópole, pero, segundo as fotografías que puiden conseguir, as antas á vista permanecen en bastante bo estado de conservación.

Fotografía de Refoxeiro,
patrimoniogalego.net

En Sigrás, saúde, sorte e libros!!!