ANTAS-DÓLMENES E PEDRAFITAS NAS TERRAS DO DEZA:
-Anta-dolmen Couto dos Mouros
-Anta-dolmen do Monte Marxós
-Pedrafita-menhir (posible) na contorna de Couto dos Mouros
-Pedrafita-menhir en Lalín de Arriba
-Cista de Rodeiro
-Anta-dolmen do Agro da Pena
-Anta-dolmen da Chousa Nova
-Anta-dolmen da Mámoa da Braña
-Necrópole do Marco do Camballón:
Anta-dolmen nº 5
Anta-dolmen nº 2
Anta-dolmen nº 3
-Anta-dolmen Mámoa do Cruce
-Anta-dolmen Altar do Sol
ANTA-DOLMEN COUTO DOS MOUROS. Alemparte, Rodeiro
Atópase na parroquia de Alemparte (Concello de Rodeiro), nunha penechaira na que se ubican unhas cantas antas máis.
A anta de Coto dos Mouros ubícase nunha mámoa de tipo medio grande moi coberta de vexetación, e é fácil de localizar porque se insire case como unha illa no medio de pradeiras gañadas ao monte.
Obviamente a anta aínda non foi obxecto de ningunha escavación arqueolóxica, pero parece, a simple vista que se conserva en bantante bo estado.
Segundo informacións de Manuel Lestón, no interior da mámoa consérvase unha anta que describe planta poligonal composta por oito esteos. O esteo que fai de cabeceira atópase algo inclinado cara ao interior e nel vense restos de pintura parietal que forman zigue-zagues e unha gravura, noutro esteo, que representa un antropomorfo.
O corredor ten á vista un tramo corto e conserva dúas pedras cobertoras grandes.
 |
Fotografías de Ramón Boga Moscoso, 2010. |
ANTA-DOLMEN DO MONTE DOS MARXÓS. Rodeiro
A primeira noticia que me chegou acerca desta anta foi a través de Manuel Lestón. Efectivamente, cando por encargo da Xunta de Calicia este arqueólogo dirixíase a recoñecer a Anta de Couto dos Mouros para eleborar un informe, polo camiño atopou uns cantos esteos esnaquizados que formaban parte dunha mámoa que fora destruida recentemente. O primeiro que lle chamou a atención, á parte da magnitude dos esteos, foi que todos eles estaban decorados con pinturas megalíticas.
Hoxe en día os esteos da anta de Monte dos Marxós atópanse depositados no Museo de Pontevedra. Segundo Fernando Carrera, que realizou os traballos de limpeza e documentación das pinturas prehistóricas, formarían parte dunha cámara poligonal composta por sete esteos e corredor corto formado por outros catro esteos así como un anaco da pedra cobertora. Todos estes esteos aparecen enlucidos cunha preparación de cor branca. Os esteos verticais da cámara e corredor están decorados con pintura roxa e negra.
Planta hipotética da Anta de Monte dos Marxós, segundo Fernando Carrera
BIBLIOGRAFÍA
Fernando Carrera: "Informe sobre los trabajos de limpieza y documentación de la pintura prehistórica conservada en los ortostadot de la mámoa de Monte dos Marxós (Rodeiro, Pontevedra), depositados en el Museo de Pontevedra".
PEDRAFITA-MENHIR (POSIBLE) NA CONTORNA:
Moi preto da anta Coto dos Mouros aparecen unha serie de pedras fincadas de tipoloxía semellante ás pedras que forman as cámaras das antas. Esta en concreto, xunto a outras, aparece formando un poste ao que se enroscan os arames para formar un cercado. Polas súas características semella unha pedrafita, feito que non se debería esgotar tendo en conta as características chairas da zona. Posiblemente, si é o caso, funcionarían como fitos anunciadores da necrópole, sempre en zonas de cambio de vertente, e en lugares moi visibles a longa distancia.
PEDRAFITA-MENHIR NA Estrada Lalín-Rodeiro (Lalín de Arriba):
Cando ía na busca da anta de Couto dos Mouros, pola estrada que leva a Rodeiro desde Lalín, na dereita da estrada, un curioso monolito chamou a miña atención. Trátase dunha pedra cilíndrica asentada sobre un pedestal de cemento que foi colocada alí non se sabe por quen nin porqué. Engado neste apartado polo curioso da situación.
 |
Fotografías realizadas por Ramón Boga, 2010. |
CISTA DE RODEIRO
Foti
atopada durante a realización de labores agrarias e consérvase unha soa
lousa con gravuras no lugar de A Tiza, noa arredores de Rodeiro.
A
forma do único esteo conservado é paralelepípeda con decoración de
liñas e trazos xeométricos de non doada interpretación. Existe a nova de
que na cista foi exhumado un puñal pequeno de tamaño que se extraviou
misteriosamente, así como una vaso cerámico, tamén moi pequeno e
esnaquizado, ao que lle faltaba o bordo: posuía un fondo plano con un
suave gollete que tiña a bordura pouco sainte.
ANTA-DOLMEN DO AGRO DA PENA. Dozón.
Trátase de cinco esteos que se atoparon ao destruir unha mámoa no concello de Dozón. Son esteos de pequeno tamaño mais ou menos completos e fracturados.
 |
Esteos do Agro da Pena. Fotografía Fernando Carrera |
Fernando Carrera foi o encargado de analizar os cinco elementos megalíticos posto que case todos os esteos conservan pinturas prehistóricas. Á beira doutros dos esteos que quedaron na mámoa destruida, todas elas formaban parte do conxunto arquitectónico.
O estado dos esteos e o grao de destrución do xacemento impiden aventurar a ubicación orixinal dos mesmos e reconstruir unha cámara megalítica.
Aínda que non se conserva ningún gravado, en catro dos cinco esteos do monumento consérvanse pinturas prehistóricas. Hoxe en día os esteo da anta do Agro da Pena están depositados no Museo de Pontevedra.
 |
Esteo do Agro da Pena. Fotografía de Fernando Carrera |
BIBLIOGRAFÍA
Fernando Carrera Ramírez: "Informe sobre los trabajos de documentación y conservación de la pintura megalítica existente en los ortostatos de la Mámoa do Agro da Pena" (Dozón, Pontevedra).
ANTA-DOLMEN DA CHOUSA NOVA, Silleda.
Trátase dunha anta que aínda non puiden visitar. A información así como as fotografías foron extraidas da páxina patrimoniogalego.net e o autor das fotografías firma co seudónimo xandlinathry.
A mámoa na que se acocha a anta foi destruida parcialmente debido á construción dunha pista forestal así como polas labouras agrarias recentes, como en tantos outros sitios do noso país.
A estrutura tumular atópase ben delimitada por unha gabia externa e por un anel pétreo. No centro da mámoa ubícase unha anta que se conforma a través de cinco esteos e un espazo aberto cara ao leste. A anta é de escasa altura e ten o aspecto dunha cista.
O conxunto megalítico foi afectado pola construción da líña férrea do AVE entre Santiago e Ourense. Foi así que se procedeu a unha completa escavación arqueolóxica na que apareceu a cámara prácticamente intacta. Na devandita escavación exhumouse un bo enxoval con varios uteis de pedra pulida eun colar de doas de ámbar e variscita. Despois da construción da liña férrea soterrada, o conxunto megalítico foi reconstruido no seu lugar orixinal.
BIBLIOGRAFÍA
Bóveda Fernández, María José: "Intenvención arqueolóxica na Mámoa de Chousa Nova e no seu contorno, Silleda (Pontevedra). Actuacións Arqueolóxicas. Ano 2007. Xunta de Galicia.
ANTA-DOLMEN DA MÁMOA DA BRAÑA. San Paio de Refoxos, Silleda
Os restos conservados desta gran anta consérvanse no Museo de Pontevedra. Proceden dunha mámoa destruida hai xa algúns anos debido a labores agrícolas.
 |
Calco dun dos esteos da Mámoa da Braña. Autor, ver bibliografía. |
Da destrución salváronse varios esteos da cámara que amosan interesantes gravuras que de debuxan a través de vairas series de liñas ondeantes e un rego central, unha fiada de sete círculos, un motivo solar e oito ondeantes verticais.
 |
Autor, ver bibliografía. |
Estes motivos repítense con naturalidade en moitas antas galegas.
 |
Autor, ver bibliografía. |
BIBLIOGRAFÍA
Carballo Arceo, L.X. e Vázquez Varela, J.M.: "Nuevos hallazgos de arte megalítico en la provincia de Pontevedra: a Mámoa da Braña". Gallaecia, nº 7/8. Ediciós do Castro 1984.
NECRÓPOLE DO MARCO DO CAMBALLÓN. Oirós, Vila de Cruces
Entre Silleda e Lalín, na parroquia de Prado,
hai que coller a estrada ata Oirós e, en Bodaño, hai que virar á dereita, ata chegar
á penechaira.
Forman parte dunha necrópole de quince mámoas, das
que tres están a conservar restos da cámara, e outras tres amosan restos do
anel periférico pétreo. Aínda que parece que non corren perigo inminente de
desaparición, se non se acometen traballos de consolidación urxentes, tanto os
axentes metereolóxicos como a acción antrópica están a erosionalas de xeito que pode resultar inexorable.
ANTA-DOLMEN Nº 5 DO MARCO DO CAMBALLÓN, Vila de Cruces.
A
primeira anta, que se sinala co número cinco, conserva sete esteos imbricados,
formando unha cámara poligonal que tende ao círculo, e non amosa restos do
corredor. O esteo meirande atinxe unha altura dun metro e cincoenta
centímetros por setenta e catro centímetros de ancho. Non conserva pedra
cobertora nen amosa, a simple vista, restos do anel peristalítico: moi pretiño
dela hai outra mámoa, tamén escavada, da que só se conserva un anel de
pedra. Nun dos esteos da anta apareceron unhas gravuras de liñas sinuosas,
liñas serpentiformes e un motivo solar ou helioforme. O enxoval exhumado nas
escavacións, das que non hai memorias publicadas, consistiu en diverso
material lítico pulimentado e lascado, un disco perforado e cerámica lisa e
campaniforme.
 |
Anta nº 5. Fotografía do ano 1994.
Fotografía de Ramón Boga Moscoso |
ANTA-DOLMEN Nº 2 DO MARCO DO CAMBALLÓN. Vila de Cruces.
A segunda anta, acochada
dentro dunha gran mámoa, conserva cinco esteos. Atópase moi esmorecida con
dous esteos pousados no chan. O meirande atinxe unha lonxitude dun metro e
trinta e cinco centímetros e no ancho un metro e vintecinco centímetros. A mámoa está completamente cuberta de toxos silvas..., posuíndo un tamaño de tipo medio.
 |
Anta nº 5. Fotografía do ano 1994.
Fotografía de Ramón Boga Moscoso |
 |
Debuxo de Ramón Boga Moscoso, 1993. |
ANTA-DOLMEN Nº 3 DO MARCO DO CAMBALLÓN. Vila de Cruces.
A teceira anta consiste nuns probes restos moi
esnaquizados : un esteo chantado dun metro e cincoenta centímetros de altura
con noventa e tres de ancho, e dous esteos máis, tamén chantados, que non sobresaen
máis de sesenta e cinco centímetros. Hai
varios esteos de menor tamaño ciscallados ao seu redor. Semella imposible reconstruir a
cámara. Foi escavada, deixando á vista, aparte daquiles restos da cámara, un
anel de pedra circular de considerables dimensións, e dúas partes da mámoa que
debeu ser unha das meirandes da necrópole.
 |
Fotografías do ano 1994. Autor Ramón Boga Moscoso |
 |
Debuxo de Ramón Boga Moscoso, 1993. |
ANTA-DOLMEN DA MÁMOA DO CRUCE. Parada de Alperiz, Lalín
 |
Esteo gravado.
Debuxo de Moncho Boga, 1996 |
Para chegar. Na estrada
que vai de Lalín a A Golada hai dous desvíos que levan directamente a
Parada. Está á beira da estrada,
nun cruzamento.
 |
Fotografías da Anta da Mámoa do Cruce no ano 1990.
Por Ramón Boga |
Atópase
nunha
necrópole de seis mámoas que se coñecen como as Mámoas da Cruz. Nas
datas en que Filgueria Valverde e García Alén fixeron o inventario de
antas da provincia de Pontevedra, todas elas contaban con cámara
dolménicas compostas, tamén todas elas, por sete ortostatos.
 |
Vista da Anta da Mámoa do Cruce no ano 2008.
Autor, Ramón Boga |
A Anta da Cruz confórmase por un esteo, que mide case un metro e
medio, e que ten gravuras serpentiformes que representan auténticas serpes xa
que aínda se poden distinguir as súas cabezas. O resto dos esteos da cámara
apenas sobresaen. Foi obxecto dunha escavación hai unhos anos, e a súa
disposición nunha encrucillada, a beira dunha estrada, fixo que a mámoa que a
contén permaneza en lamentables condicións de conservación.
 |
Vistas da Anta da Mámoa do Cruce no ano 2008.
Autor: Ramón Boga |
ALTAR DO SOL. Parada de Alperiz
Aínda
que non o puiden atopar por falta de tempo, próximo a esta necrópole,
atópase unha grupación de pedras con forma de recinto pechado que parece
ser -segundo Filgueira- está presidida por unha gran pedra con dúas
oquedades en forma de círculo que os veciños coñecen co nome de Altar do
Sol.
A
devandita construción atópase a uns 40 ms da mámoa nº 3 de Parada,
dentro dunha finca con monte raso de uces e toxos. O esteo sobresaía un
metro e sesenta centímetros.
Como
dicía, non atopei o Altar do Sol, pero nunha publicación do Concello de
Lalín atopei a fotografía que amoso a continuación:
BIBLIOGRAFÍA
Fernando Carrera: "Informe sobre los trabajos de limpieza y documentación de la pintura prehistórica conservada en los ortostatos de la mámoa de Monte dos Marxós (Rodeiro, Pontevedra), depositados en el Museo de Pontevedra".
Carballo Arceo, L.X. e Vázquez Varela, J.M.: "Nuevos hallazgos de arte megalítico en la provincia de Pontevedra: a Mámoa da Braña". Gallaecia, nº 7/8. Ediciós do Castro 1984.
Bóveda Fernández, María José: "Intenvención arqueolóxica na Mámoa de Chousa Nova e no seu contorno, Silleda (Pontevedra). Actuacións Arqueolóxicas. Ano 2007. Xunta de Galicia.
En Sigrás, saúde, sorte e libros!!!
