jueves, 31 de mayo de 2012

Anta-dolmen do Meixoeiro. San Cosme de Cela. Mos

ANTA-DOLMEN DO MEIXOEIRO. San Cosme de Cela. Mos. Pontevedra

En realidade esta anta (así como outros moitos restos de varias antas ciscallados por aquí e acullá) atópase no interior dos terreos privados do Círculo Mercantil de Vigo e dicir, entrambos dous concellos.

Segundo Hidalgo Cuñarro, todos os esteos que se poden ver esparcidos nos terreos desta institución, son pedras pertencentes a varias antas que foron destruídas ao construir as edificacións, os campos de fútbol, etc.



Restos dunha anta no Círculo Mercantil de Vigo.
Foto de Hidalgo Cuñarro.

Considera que os restos máis importantes están uns á dereita da Anta do Meixoeiro, outros na esquina do aparcadoiro e outros máis detrás dos dous campos de fútbol. Este autor considera que os restos a carón dos mentados campos de fútbol son os máis importantes posto que en ambos os dous casos consérvanse sete chantos, número habitual ou moi corrente nunha mámoa completa.




A Anta de Meixoeiro foi trasladada fóra do seu lugar orixinal ao facer as obras do Mercantil, como se dicía máis enriba. Formou parte dunha importante necrópole que foi case totalmente destruida.



Estamos sen dúbida diante dun dos mellores exemplos do megalitismo da comarca de Vigo. Pertence á tipoloxía dos monumentos de cámara poligonal e corredor desenvolvido, orientado ao nordeste. Conserva sete esteos da cámara, cinco do corredor e unha poderosa pedra cobertora.

As medidas para o interior da cámara son as seguintes: tres metros e oitenta cms de lonxitude, dos que un metro noventa pertencen á cámara e o resto ao corredor. O esteo meirande da cámara acada un metro sesenta de altura e un metro e quince cms de ancho. A pedra cobertora, desde o eixo N-S mide pouco máis de tres metros e o eixo O-L, un metro e noventa cms. O grosor máximo acada un metro.

Conserva restos de pintura e gravados.



Anta do Meixoeiro no ano 1994. Por Ramón Boga.



OUTRAS VISTAS DA ANTA DO MEIXOEIRO:





Debuxo de Ramón Boga Moscoso 


miércoles, 30 de mayo de 2012

Antas-dolmenes da Madroa e Candeán. Vigo

Esta sobranceira necrópole atópase a unha altitude de 313 ms no barrio da Devesa, da parroquia de San Cristovo de Candeán. Ubícase nunha dorsal e está composta por catro mámoas.


ANTAS-DOLMENES DA NECRÓPOLE DE CHAN DOS TOUCIÓS, Candeán.


ANTA-DOLMEN nº 1

Para chegar debemos dirixirnos cara ao local da A.VV. deixando atrás a encrucillada que vai pola dereita ao Zoo. Cincuenta metros máis adiante hai outro cruzamento do que se colle  dirección á Protectora de Animais. Antes de chegar a ese cruzamento, nun monte de piñeiros e eucaliptos, atópanse as dúas mámoas, á dereita. Dicir tamén que están sinalizadas. O cemiterio está á beira.



Ramón Boga, 1993

A mámoa na que se insire mide ao redor de 16 por 18 ms nos seus eixes. A altura aproximada é de 1,5 ms. Atópase en bastante boas condicións a pesar das diversas alteracións.

Aprécianse algunhas pedras que poderían formar parte da estrutura tumular, así como a cámara con corredor. No corredor de entrada pódese ver un dos esteos da cuberta e outro chanto máis caído cara ao sul do funil de violación. A cámara é de tipo poligonal composta por cinco esteos e un pequeno corredor con dous esteors orientado ao leste. A altura máxima dos esteos é dun metro e trinta e cinco cms.

Esta pequena anta foi obxecto de varias escavacións furtivas.




Ramón Boga, 1993



ANTA-DOLMEN nº 2

Sitúase a uns trinta ms da anterior cara ao sudoeste, no mesmo piñeiral que a anterior, pero á beira da estrada. Tamén está bastante esnaquizada posto que foi escavada clandestinamente.



Ramón Boga, 1993


O túmulo mide 16  por 14 ms no seu eixo máis longo, e unha altura de ao redor dun metro e medio. Amosa un gran funil de violación.



Ramón Boga, 1993


En canto á cámara, quedou ao descuberto unha cámara poligonal con nove esteos e un corredor máis desenvolvido que o da anta anterior, conservando unha pequena pedra cobertora. Esta tampa acada os dous metros de longo e os setenta e cinco cms de ancho. O esteo máis grande da cámara ten, para a altura, un metro e setenta cms. 



Ramón Boga, 1993



Dicíase que conserva nove ortostatos da cámara: oito deles están fincados. Outros tres corresponden ao corredor. Aprécianse numerosas pedras espalladas que poderían formar parte da estrutura tumular.


ANTA-DOLMEN nº 4

Está parcialmente destruída pola construción do cemiterio, e  estaba formada por once esteos.




Hai uns anos que a Comunidade de Montes, en colaboración co Concello de Vigo, puxo en valor esta necrópole. Publicitouse en diversos foros e sinaláronse os principais elementos megalíticos, todo elo acompañado por unha senda peatonal.





ANTAS-DOLMENES DA NECRÓPOLE MEGALÍTICA DA COSTA DA FREIRÍA-FERRADOURO. 

ANTA-DOLMEN DE HERMINDE

Ao pasar Herminde, un pouquiño antes dunha casa illada á dereita, hai unha corredoira de monte á esquerda que vai sair á mesma estrada preto de medio quilómetro máis enriba, pouco antes de chegar ao Monte Vixiador.



Ramón Boga, 1993

Trátase dunha construción megalítica formada por unha mámoa pquena á que lle falta a parte superior, quedando ao descuberto unha sinxela cámara poligonal formada por sete esteos de moi pequeno tamaño. A mámoa acada 12 por 13 metros no eixo máis grande e atópase bastante arrasada. Na parte occidental está moi alterada debido ao paso dun camiño antigo. Consérvanse nove pequenos esteos da cámara que conforman unha planta poligonal.



Ramón Boga, 1993



ANTA-DOLMEN Nº 1 DA COSTA DA FREIRÍA. San Cristovo de Candeán

Polo mesmo camiño forestal, ou bordeando pola estrada que leva ao Monte Vixiador, cento cincoenta ms antes de chegar á estrada principal, seguindo unha ruta sinalada, vanse atopando ás mámoas desta necrópole.

A primeira vez que estiven nesta anta, estaba oculta por unha espesa vexetación de acacias e era moi dificil de atopar. Hoxe a anta foi escavada e restaurada e atópase moi fácilmente.



Fotografía da anta 1 no ano 1993, por Ramón Boga.

A mámoa na que se acocha a anta mmide ao redor de 16 ms de diámetro (N-S) e 16,5 no diámetro E/O, cunha altura aproximada de 1,80 ms. Estaba, antes da escavación arqueolóxica, bastante alterada polo lado do leste e amosaba un amplo funil de violación debido ás actuacións furtivas. Dentro acocha unha cámara con corredor que conserva 10 esteos, oito da cámara e dous do corredor.

Seguramente esta é unha das antas escavadas polo matrimonio Leisner nos anos 50.







ANTA-DOLMEN Nº 2 DA COSTA DA FREIRÍA

Esta pequena mámoa mide 10 ms no eixo N-S e 13,70 no eixo L-O, acadando unha altura de medio metro, aproximadamente. Da mámoa sobresaen varios esteos de moi pequeno tamaño.




ANTA-DOLMEN Nº 3 DA COSTA DA FREIRÍA

A mámoa na que se acocha esta pequena anta, mide 17 ms no eixo N-S e 17 ms no L-O, cunha altura aproximada dun metro. A mámoa está alterada polo leste. 

Ao redor desta estrutura tumular pódense observar varias pedras que probablemente pertenzan ao recubrimento tumular. En canto á estrutura arquitectónica da anta, confórmase a través de sete ortostatos dos cales tres están desprazados fóra do seu lugar orixinal.





ANTA-DOLMEN DA MÁMOA DO MONTE VIXIADOR. Candeán, Vigo

Atópase formando parte dunha necrópole composta de once mámoas ubicadas no alto do Monte Vixiador, nun curuto a 430 m.s.n.m., e foi escavada por Santiago Vázquez Collazo da empresa Tomos Conservación-Restauración S.L no ano 2007.

A mámoa acada unhas medidas máximas de entre 23 metros e medio por 25. Sobresae en altura ao redor de metro e medio. No centro aparecía un profundo funil de violación de máis de seis metros de diámetro e un metro de profundidade.



Fotografía de Santiago Vázquez Collazo, 2007


A cámara non ocupaba o centro da mámoa e só conservaba in situ dous esteos e outros dous fóra da súa posición orixinal. Puidose definir a tipoloxía da anta grazas ás improntas e á situación de dous esteos do corredor: así conseguiuse fixar a posición exacta de nove esteos, de xeito que se definiu unha cámara composta por nove esteos e catro mais nun corredor corto de dous tramos. Estamos así diante dunha cámara poligonal con corredor pouco desenvolvido e tamén pouco diferenciado en planta, pero si no alzado. Atinxe unha altura total de catro metros e a pedra da cabeceira mide 2,70 ms de lonxitude e 1,20 de longo.

Froito da escavación arqueolóxica exhumáronse 145 fragmentos de cerámica, 82 líticos e 55 obxectos metálicos.

Sen embargo un dos descubrimentos máis importantes consistiu nos restos de pintura, tanto pola calidade como pola cantidade conservada: trazos vermellos discontinuos e liñas ondulantes horizontais, sobre todo. Tamén apareceron, noutro esteo, gravados de liñas ondulantes verticais recubertos de pintura branca.

A mámoa foi finalmente retumulada. Só quedou á vista unha pequena parte do extremo superior de catro dos esteos da cámara.


BIBLIOGRAFÍA

Vázquez Collazo, S.: "Intervención arqueolóxica no túmulo do Monte Vixiador, Candeán, Vigo (Pontevedra)" Actuacións Arqueolóxicas. Ano 2007. Xunta de Galicia 2009.























Anta-dolmen Casa dos Mouros. Candeán, Vigo

ANTA-DOLMEN CASA DOS MOUROS. Candeán, Vigo

A necrópole na que se sitúa esta anta atópase na estrada que vai ao Zoo de Vigo. Desde a estrada de Vigo a Peinador, hai que coller o desvío que leva ao zoolóxico pasando por Candeán. Seguindo esa estrada, chegamos á rotonda do zoo e collemos a estrada da dereita: ao chegar ao rueiro da Devesa, despois dos campos de adestramento do Celta, a uns vinte metros, logo dun muro moderno ameado, temos que coller un carreiro que se introduce no monte. A uns  trinta ms está a anta, no lugar coñecido como Coutada Vella.



Debuxo de Ramón Boga Moscoso

O horizonte megalítico da Terra de Vigo atópase moi ben representado e está en consoancia con outra zonas da terra galega. As antas que irei describindo forman parte de necrópoles amplas e os lugares de ubicación das mámoas adoitanse situar por enriba dos 300 ms de altitude. Hoxe en día é unha comarca ben coñecida para o megalitismo grazas, sobre todo, aos traballos exhaustivos de prospección feitos por un grupo de colaboradores do Museo de Pontevedra.

A anta Casa dos Mouros é un colosal dolmen formado por cinco esteos coa cobertora apoiada nun dos chantos da cámara. A planta é poligonal e non hai restos visibles da mámoa. A pedra cobertora acada unha lonxitude máxima de dous metros con sesenta e oito cms por un ancho de dous metros con cincoenta e nove cms.



Fotografía realizada por Ramón Boga, 1993.


O recinto da cámara mide, no eixe L-O, case os dous metros e medio e, no eixe N-S, os tres metros e trinta e seis centímetros. O esteo meirande da cámara acada dous metros e medio de altura e un metro con sesenta cms de ancho. O corredor, se o tivese á vista, é posible que se orientase ao necente.

As necrópoles da Madroa e do Monte Vixiador en Vigo probablemente sexan unha prolongación da gran necrópole de Monte Penide en Redondela.



Fotografía realizada por Ramón Boga, 1993.



Fotografía realizada por Ramón Boga, 1993.





Na subida á Madroa hai unha mámoa que aínda conserva resto dos esteos da cámara. Trátase  da coñecida co nome de Mámoa 1 da subida á Madroa, situada moi preto da Casa dos Mouros que tamén se coñece co nome de Mámoa 2 da subida á Madroa.  Acóchase nunha mámoa de 16 ms no eixe N-S e sobresae cerca dun metro. Está cortada no oeste por un muro de peche dunha casa e, no norte, por un camiño. Amosa un cono de violación de 2,60 ms (N-S) e 3 m no eixe L-O. Conserva no interior catro ortostatos da cámara.




Planta da Mámoa 2 da subida á Madroa.



Anta-dolmen de Abuíme. O Saviñao, Lugo.

ANTA-DOLMEN DE ABUIME. O Saviñao, Lugo

Para chegar. Pártese de Escairón -capital municipal do Concello de O Saviñao- con dirección a Currelos e despois a Seteventos. A anta está ubicada nunha chaira preto dunha leira  (que ás veces ten nabos) ao carón dun monte de piñeiros e detrás dunha escola en ruínas.




Desta senlleira anta consérvanse cinco esteos da cámara de boas proporcións. A planta mide ao redor de tres metros e medio de ancho. Aínda que non é posible reconstruir a planta na súa totalidade, é probable que sexa das do tipo poligonal con corredeor. Non conserva a pedra cobertora ou tampa. O esteo máis grande da cámara (que posiblemente sexa a cabeceira) sobresae dous metros e vinteseis centímetros e ten para o ancho máximo corenta e cinco centímetros.


Debuxo de Ramón Boga Moscoso

Un esteo da Anta de Abuíme foi convertido por un canteiro da zona nunha pía para beber o gando e logo trasladada á casa dun veciño de Vilasante. Nunha mámoa do Saviñao había unha peneda que partiu á metade; unha metade levárona, mais a outra voou ata pousar no río Miño. Na mamoíña de Rebuxós aparecen moitas veces as mouras peiteando os seus cabelos. Algúns viron dous mouros vestidos cunha bata vermella que relucían coma o sol.


A Anta de Abuíme no ano 1993, por Ramón Boga.


martes, 29 de mayo de 2012

Anta-dolmen da Mámoa da Fraga do Vello. Aranga.

MÁMOA DA FRAGA DO VELLO. Aranga, A Coruña.

Para chegar. Partindo de Ponte Aranga (capital municipal), hai que cruzar o río e dirixirse cara ao alto da Serra de Cambás. A poucos quilómetros hai un desvío á dereita que leva a este lugar. Trátase dun outeiro ao que bordea o río Mandeo: na cima aplanada, despois dunha crista de pedra dificil de cruzar, acóchase esta curiosa mámoa.



Está encaixada entre rochas e é notable pola súa forma e construción: a planta é oval e termina en pico nun extremo do eixe longo. Está feita a base de pedras de granito colocadas de plano unhas sobre as outras, formando capas que diminúen na medida que van cara ao cume. 

O eixe maior mide vinte metros e o menor once. Antes da violación tería catro metros de altura. No fondo atopouse unha laxe de forma oval de sesenta cms de ancho e oitenta de lonxitude. 

Este tipo de túmulo é un caso illado no megalitismo galego. Ao non atoparse enxoval algún, e polo singular do procedemento construtivo, á mámoa da Fraga do Vello non se lle pode asignar data precisa nin tampouco adscripción crono-cultural, a pesar do nome: o avanzado da súa técnica construtiva permite aventurar unha datación que non vai máis aló dos principios da Idade do Ferro.



Fotografías realizadas por Ramón Boga Moscoso no ano 1994


Reconstrución e corte da mámoa da Fraga do Vello, segundo José María Luengo (versión de Ramón Boga). Probablemente a Mámoa da Fraga do Vello adscríbase cronolóxicamente ao Bronce Medio:










Pedrafita-menir de Cristal en Bretal, Olveira-Ribeira.

PEDRAFITA-MENHIR DE CRISTAL. Bretal, Olveira-Ribeira

Para chegar. A fermosa pedrafita de Cristal atópase nese mesmo lugar, a un quilómetro despois de deixar o desvío de Axeitos con dirección ás Dunas e porto de Corrubedo, cerca da igrexa, no medio dun xardín particular.

Esta pedrafita foi descuberta a uns cen metros do seu emprazamento actual: estaba en posición horizontal, derrubada e enterrada ao redor de dous metros de profundidade e, segundo os seus descubridores, pretiño dela había outra pedra semellante pero máis pequena así como unha serie de pedras que formaban unha especie de cova disposta a xeito de círculo (unha cista?).



Fotografía realizada por Ramón Boga Moscoso, 1993.


A pedrafita amosa forma triangular apuntada cos lados asimétricos, un deles recto e o outro convexo. A sú lonxitude máxima acada os 2,50 ms. O grosor máximo é de 50 cms, presentando un pulido considerable en todas as caras. unha delas dispón de seis superficies rebaixadas e nove cazoliñas, mentres que nas outras só hai unha cazoliña en cadansúa.



Fotografía realizada por Ramón Boga Moscoso, 1993
.


A alternancia de superficies rebaixadas e cazoliñas é interpretada por Monteagudo dun xeito moi suxerente.  Mantén o ilustre profesor que poden interpretarse como cifras, a saber, si empezamos por arriba, podería lerse 13  (tres barras sobre a cazoliña), no medio 12 (dúas barras sobre a cazoliña) e, por último, 31 (unha barra sobre tres coviñas). O profesor indica que a disposición numéricamente descendente non pode ser casual nin simplemente ornamental, senón que obedece a unha intención matemática, e dicir, son números.



Fotografía realizada por Ramón Boga Moscoso, 1993
.



Debuxo de Ramón Boga Moscoso


Círculo Lítico do Freixo. As Pontes de García Rodríguez

INTRODUCIÓN. O MEGALITISMO EN AS PONTES

Desde a perspectiva arqueolóxica, a comarca das Pontes foi estudada minuciosamente polo erudito Federico Maciñeira a finais do século XIX e na primeira metade do século XX. Os datos que aportoua serven aínda hoxe en día para o estudo do megalitismo e é un exemplo para presentes e futuros investigadores, sobre todo tendo en conta que a disciplina arqueolóxica estaba en pañais nesas datas en Galicia.



Círculo Lítico grande da Mourela. Foto de Maciñeira. 

Na cubeta de As Pontes xa non quedan restos de cámaras megalíticas pero, pola contra, consérvanse un elevado número de mámoas: nunha superficie de vinteoito quilómetros cadrados houbo un total de 125 mámoas, o que dá pé a considerala como a estación megalítica máis importante do país, sobre todo en canto á densidade.

Destacaban os núcleso da Veiga de Vilavella, os círculos de pedra da Mourela e o núcleo do Alto das Seixas, na actualidade estragados polos traballos da Mina. A mámoa 245 da Veiga de Vilavella acochaba unha cista formada por oito esteos verticais coroados por unha pedra cobertora monolítica. O enxoval eshumado compoñíase por dous cinceis, un mazo toneliforme, catro sacheos e unha machada de sección cadrada. Entre as mámoas da zona apareceron monumentos representativos de todos os tipos da cultura megalítica.



Círculo pequeno da Mourela. Foto de Maciñeira.

Pero tamén hai peculiaridades, en canto ao horizonte megalítico, que a individualizan con respecto doutras comarcas: as mámoas acostuman ter dimensións reducidas e amosan grandes coirazas de pedra. O mesmo sucede no que respecta ás cámaras que corresponden á tipoloxía definida pola cámara poligonal e corredor corto con esteos de reducidas dimensións. O emprazamento, aproveitando os penecháns dos puntos máis altos da Serra, fai pensar na estética como motivo posible desa ubicación. Outras interpretacións falan da importante práctica dos pobos primitivos de elexir lugares elevados para invocar aos deuses, ao supoñer que nas cumes dos montes tiña o seu asento a divinidade.


ESQUEMA DOS CÍRCULOS LÍTICOS E DA NECRÓPOLE DA MOURELA: versión de Ramón Boga a partir dos debuxos de Federico Maciñeira.




Tratábase dunha necrópole composta por cinco mámoas e dous círculos de pedra. Tres das mámoas acochaban no interior as antas debuxadas no ángulo superior esquerdo. Conservábase tamén unha especie de "calle" ou camiño abandonado de medio quilómetro de lonxitude, cun ancho constante de cinco metros e cunha serie de pedras desiguais de cuarzo sin labrar. A súa forma natural era alongada e sobresaína entre 30 e 50 centímetros.


O CÍRCULO LÍTICO DE O FREIXO

Para chegar cómpre seguir a estrada que, desde As Pontes, leva a Mañón e a Ortigueira pola Serra Faladoira. Auns dez quilómetros veremos un desvío á dereita cun indicador de madeira que sinala "Finca Cabalar", da Xunta de Galicia. Despois de circularao redor de 10 kms, deixando atrás Somede, o desvío do Freixo e a entrada da Finca O Cabalar, chegamos a unha bifurcación no alto: a estrada da esquerda vai ao Vidueiral, a da dereita leva ao Círculo que está emprazado á esquerda nunha pequena chaira do cumio a pouco menos de 50 ms do desvío.

O Círculo de Pedra do Freixo acada unha lonxitude para o diámetro de 9,40 ms, debuxando un círculo perfecto e, aínda que está formado por rochas rudas de pequeno tamaño, parece que se atopa en bo estado para o seu estudo.



Fotografía de Ramón Boga, 1993.

Está construido a base de desiguais e toscas rochas, en maior medida miúdas, excepto na entrada, que son algo máis grandes. As rochas de cuarzo branco, moi abondosas na zona, forman un anel circular dunha anchura media de dous metros e trinta centímetros, e non sobresaen máis de corenta cms, ao que hai que engadir numerosos anacos de pizarra, tamén moi abondosos na cume. Esta morea de pedras non deixa espazos libres apreciables entre si. Como dicía o diámetro máximo N-S acada os nove metros e corenta centímetros. No sur, unha gran pedra que parece non está fincada no chan acada 93 centímetros de largo por corenta cms de ancho.

A entrada está orientaca ao nacente e forma un corredor froito da interrupción das fiadas de rochas, limitando cos maiores esteos do conxunto. A máis grande das rochas que forman a entrada, acada ao redor dun metro de lonxitude e o van mide uns setenta centímetros. 



Porta de acceso ao Círculo. 1993. Fotografía de Ramón Boga.

Talvez o máis salientable do círculo sexa unha curiosa ringleira de pequenas lousas chantadas verticalmente no cha da entrada e orientadas nun sentido decrecente de Leste a Oeste. Están imbricadas entre sí e profundamente chantadas. Son cinco lousas de pizarra que parecen dividir o acceso ao círculo en dúas metades.

Como ocurre cos desaparecidos círculos de pedra de A Mourela, o círculo do Freixo emprázase no máis alto, no Alto da Serra, desde o que se divisa unha ampla e fermosa panorámica do encoro do Eume e dos vales adxacentes.

sábado, 26 de mayo de 2012

Pedrafita-menir do Marco de Fonte Salgueiras. Carral-Cambre


PEDRAFITA-MENHIR DO MARCO DE FONTE SALGUEIRAS. Carral-Cambre, A Coruña


Na parte superior pódese  observar unha "L" gravada.


Para chegar. Atópase detrás da empresa El Corte Inglés en Altamira (Anceis-Cambre) preto da estrada N-550, á beira dunha antiga corredoira hoxe en desuso. A primeira noticia que tiven deste pequeno marco de termo procede do meu amigo, ilustre coñecedor das cousas de Carral e de Culleredo, Xosé Lois Vilar Hermida.

O pequeno cipo que estou a ensinar atópase no lugar de Salgueiras, rodeado de monte e cerca dalgunhas novas pradeiras. O seu nome procede da cercanía da Fonte Salgueiras. Na parroquia de Sueiro (concello de Culleredo) coñécese, sen embargo, co nome de Marco da Fonte das Meigas, fonte máxica onde as haxa, segundo os veciños.

O marco fai de límite (marco de termo) entre tres concellos (Cambre, Carral e Culleredo) e tres parroquias: Anceis, Tabeaio, Castelo e Sueiro.

A pretendida pedrafita está labrada en pedra de esquisto pizarrosa, propia da zona, e acada unha lonxitude de un metro e quince centímetros.

A súa naturaleza megalítica vén dada non polas súas proporcións nin pola presenza de gravuras, senón pola súa situación contextual. Efectivamente, atópase ao final dunha penechaira onde rompe a vertente e onde a situación de visibilidade desde o norte é extraordinaria. A chaira onde se asenta contén unha necrópole megalítica da que aínda se conservan cando menos tres mámoas, seguindo unha orientación lineal N-S, desde o Marco. A última mámoa desta necrópole está situaca ao sul e coñécese co nome de Mámoa de Arteaga que conserva un poderoso chanto da cámara que mide 1,52 ms de lonxitude, 85 cmes de anchura máxima e 59 cms de grosor medio. Esta mámoa é de tipo medio cun diámetro de 22,6 ms no eixe N-S. O burato de violación acada unha lonxitude, no mesmo eixe, duns oito metros.



Esteo da Mámoa de Arteaga. Tabeaio, Carral.

En definitiva, a situación estratéxica do Marco na zona máis visible, puido actuar como xalón indicativo da presenza da necrópole en época megalítica, como ocorre con outras moitas pedrafitas. Ademais a súa ubicación á beira da corredoira, lugar moi transitado, seguramente unha variante do antigo Camiño Inglés ou de Faro, compre con outra das constantes típicas do vencellamento entre necrópoles megalíticas e rotas terrestres, testemuñada en outros moitos casos.



Fotografías realizadas
por Ramón Boga Moscoso, 2010.


viernes, 25 de mayo de 2012

PEDRAFITA-MENHIR A PEDRA ALTA. Xinzo de Limia, Ourense

PEDRAFITA-MENHIR A PEDRA ALTA. Xinzo de Limia, Ourense

Como chegar: Para chegar, debemos partir de Xinzo de Limia con dirección a Allariz. Cando se levan ao redor de tres qms, hai que coller unha pista á esquerda á beira dunha fábrica areeira. Debemos coller despois a pista que está á esquerda da Cal Grande da Antela (antigo desaugadoiro romano) que queda entre a devandita pista e a areeira. Despois de percorrer cerca dos sete qms, hai que virar outra vez á esquerda e, a un qm aproximadamente, atópase ergueita a pedrafita.



Fotografía aérea dos anos 50 do século XX onde se aprecia o primitivo e orixinal emprazamento da pedrafita A Pedra Alta. Do libro "Antela. A memoria asolagada" d X. L. Martínez Caneiro. Edicións Xerais, 1997.

O mesmo que todas as "presuntas" pedrafitas galegas, é moi dificultosa a súa adscripción crono-cultural debido, sobre todo, a que non se atopa na súa ubicación orixinal e á falta doutros elementos arqueolóxicos asociados. Os habitantes da contorna da Lagoa Antela coñécena co nome de "anta" ou "antela". Tamén, o mesmo que con case todas as outras pedrafitas galegas, a Pedra Alta estivo a facer de marco de termo entre os concellos de Xunqueira de Ambía, Vilar de Barrio e Sarreaus. 

En canto ás súas medidas, a altura máxima (tendo en conta que se atopa nun novo emprazamento) acada os tres metros e, no perímetro, os sesenta e cinco centímetros. A forma é tendente a circular aínda que da metade para abaixo tende a rectangular. Toda a superficie da pedrafita aparece perfectamente pulida e amosa un signo cruciforme.





Algunhas notas  histórico-arqueolóxicas e lexendarias.

É case imposible destacar algún dos elementos que xalonan esta comarca pola inxente cantidade e variedade de rotas, tanto artísticas e arqueolóxicas como ecolóxicas. Desde a Lagoa Antela, coas torres medievais de Sandiás e da Pena, o románico de Santo Estebo de Sandiás, a parroquial de Xinzo, Morgade ou a de Zos en Sarreaus, San Xoán de Vilar de Santos, importantes castros ata cuantiosos vestixios do paso dos romanos por estas vetustas terras: a vía XVIII de Antonino que unía Braga con Astorga, cos importantes restos de Aquis Querquennis na Baixa Limia ou a área dos Miliarios en Portela do Home...



Fotografías realizadas por Ramón Boga.

A Lagoa Antela, á parte de ser unha das lagoas senlleiras de Galicia, é famosa polos achados arqueolóxicos e polas lendas que perviven aínda hoxe no acervo popular. Dise que os cínifes que a poboan nos veráns calurosos son os enfeitizados cabaleiros do Rei Artús. A lenda clásica da Lagoa Estixia quizais influira no nome do "río do Olvido" que dan os xeógrafos romanos ao río Limia, que nace na Lagoa: segundo os antigos habitantes de Galicia, quen o cruzaba perdía a memoria. É interesante observar que a Lagoa está rodeada de castros e conserva escavado na terra o grandioso canle desaugadoiro que os romanos construiron para comezar a súa desecación.



Debuxo de Ramón Boga Moscoso, 1993.

A lenda máis extendida conta que na Lagoa permanece asolagada a cidade maravillosa de Antioquía, da que os altos torreóns aínda se poden ver cando o estío vén seco, sobre todo a través do Pozo da Meiga. A cidade foi asolagada por un castigo divino por non lle dar de xantar nin pousada a Cristo.Tamén se conta que puido ser por un castigo debido a que os seus habitantes adoraban ao galo. Tanto no San Xoán coma no Nadal pódense oir as campás das igrexas da cidade. Así mesmo, nos días con bo tempo albíscanse os galos e oese o seu canto para que os habitantes lembren os seus pecados.   Debaixo desta mítica cidade existe un pasadizo cheo de tesouros, comunicando os castelos da Pena e Sandiás.

Para concluir, é necesario reproducir as palabras de Martínez Carneiro extraidas do libro citado máis enriba. Poden server de recordatorio para moitos outros lugares da nosa xeografía:

"Na Veiga de Antela, a pesar da cristianización da mitoloxía da auga, a memoria colectiva estaba en pé. Sen embargo, foi ameazada de morte por aquelas institucións que secaron a Lagoa, e agoniza hoxe por causa destas que planifican e executan as concenracións parcelarias. Así, este progreso tecnocrático e desmedido, ó desruír os soportes simbólicos, ataca de raíz a identidade do pobo galego".



Debuxo de Ramón Boga Moscoso, 1995.