ANTA-DOLMEN DE VILALVITE. San Pedro de Vilalvite, Friol

ANTA-DOLMEN DE VILALVITE. FRIOL

4. Pues bien, voy a hablar. Tú escúchame y retén mis palabras, que te enseñarán cuáles son los dos únicos caminos de investigación que se pueden concebir. El uno, que el ser es y que el no-ser no es. Es el camino de la certeza, ya que acompaña a la verdad. El otro, que el ser no es y que necesariamente el no-ser es. Este camino es un estrecho sendero, en el que nada iluminará tus pasos. Ya que no puedes comprender lo que no es, pues no es posible, ni expresarlo por medio de palabras.

R. Verneaux, "Textos de los grandes filósofos: edad antigua". Herder, Barcelona 1982, 5ª ed., p.13-16. Fragmento de Parménides. Numeración de Diels.

Anta de Vilalvite. Debuxo idealizado por Moncho Boga.

Hai xa uns anos, a prensa fíxose eco do descubrimento dunha nova anta no Concello de Friol. Sen embargo este estupendo exemplar do megalitismo galego xa fora descuberto, tiña ficha de catalogación enviada á Xunta e fora publicado por primeira vez na revista Croa do Castro de Viladonga. Os investigadores que prospectaron a zona (Juan Núñez Jato e Laura Rodríguez Varela no ano 1992)  describían esta anta como unha das mais importantes e interesantes do Concello, tanto polo seu tamaño como pola conservación de  todas as pezas que conformaban a cámara.

Fotografía do ano 1992. De Juan Núñez e Laura Rodríguez
(Ver bibliografía)

Esta gran anta atópase, como dícia, na parroquia de San Pedro de Vilalvite moi preto dos barrios de Rebolo e Donas, no monte de Santa Marta. Explicaban daquela os investigadores que posuía  unhas características estruturais semellantes a outra anta do mesmo concello alcumada Forno do Verdellón.

Fotografía de Juan Núñez e Laura Rodríguez, 1992.
A tampa todavía estaba na posición orixinal.

É importante subliñar que a anta conserva a cámara na súa integridade poligonal, sendo un dos dólmenes en mellor estado da provincia de Lugo. 

Dicía que, estructuralmente, desenvólvese a través dunha planta poligonal con corredor de acceso e unha altura de menos dun metro. Conserva tamén restos  do túmulo ou mámoa na que se acubilla e, o que queda dela, mide, no eixo norte-sur, ao redor  de seis metros e trinta centímetros; non sobresae mais dun metro de altura.

Fotografía do ano 1992. De Juan Núñez e Laura Rodríguez
(Ver bibliografía)

A poderosa cámara está conformada por sete esteos chantados, unha gran pedra cobertora e outro chanto arroxado no chan que ben poidera corresponder a outra lousa cobertora ou tampa. A cámara posúe de lonxitude máxima os tres metros e co corredor acada os tres metros e trinta centímetros.  O corredor de acceso está orientado cara ao leste-nordeste. A enorme pedra cobertora acada no eixo N-S un metro e noventa centímetros; no eixo L-O  ao redor dun metro e cincoenta centímetros e o grosor vai desde os trinta ata os 17 centímetros. Atópase algo desprazada da súa posición orixinal, presentando unha lixeira inclinación cara ao sur, cousa que non sucedía no ano 1992, cando foi descuberta por Núñez Jato e Laura Rodríguez.

Fotografía do blog megaliticia.

Como dicía ao principio, nunha nova xornalística do ano 2017, a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia anunciaba que os seus arqueólogos identificaran un dolmen en excelente estado de conservación nun monte veciñal da parroquia de Vilalvite. Fora atopada por traballadores da brigada para combatir os incendios forestais do Concello de Friol. Sen embargo, a pesar da ampla difusión mediática informando do "descubrimento dun dolmen novo, inédito" en Friol, nin o dolmen era novo, nin foi descuberto pola brigada nin, desde logo estaba inédito. A Brigada contraincendios tivo o enorme mérito de redescrubrila para o xeral coñecemento. Como ben se encargou de subliñar Xabier Moure, esta fermosa anta xa fora descuberta e estudada por Juan Núñez e Laura Rodríguez no ano 1992, e a ficha fora enviada a Patrimonio para a súa catalogación. Un olvido posiblemente foi a causa de non inventariala.

Fotografía Xunta de Galicia.

A publicación na revista Croa nº 6 (Museo de Viladonga) apareceu no ano 1996. Estes dous investigadores fixeron unha intensa e exhaustiva laboura de prospección, investigación e catalogación sobre todo nos concellos de Outeiro de Rei e Friol, laboura que a min valeume de moito nas miñas aventuras megaliteiras por esas vagorosas terras.

A mámoa tamén é coñecida polos veciños -dicían os investigadores- cos nomes de "Medorna da Zanca" ou "Forno dos Mouros".

XA QUE ESTAMOS EN FRIOL TEMOS QUE VISITAR, POLO MENOS:

Terras de Friol, Terra de Lugo, histórica comarca. Friol: asentamento de romanos, de celtas, de poderosas e correudas linaxes medievais, auténticos magnates da terra e da guerra. Terra de xente laboriosa e imaxinativa, terra de grandes eventos, de productos da terra da mellor calidade. Friol: en maio, todos os anos, a Asociación A Castronela, en colaboura con Concello, celebra a marabillosa festa temática FRIULIO, recreación das liortas entre celtas e romanos, recreación da vida cotiá nun poboado castrexo, do mercado... Friol é tamén terra de lendas, de mámoas, de castelos, de pazos, de gandeiría, de bo xantar.

Recomendo, desde aquí, a inexcusable visita a varios recursos histórico-artísticos e naturais, entre outros moitos que podedes atopar no camiño: 

 
Torre de Friol. De Turismo Xunta de Galicia.

Castelo de San Paio de Narla, sé do Museo Etnográfico
e da Historia de San Paio de Narla.
De https://museos.xunta.gal

Torre de Miraz. De patrimoniogalego.

Paseo Fluvial de Río Narla, Friol.

Cova da Serpe. 
De https://www.paxinasgalegas.es

PARA SABER MOITO, MOITO MAIS E MELLOR, MOITO MELLOR:

Juan F. Núñez Jato e Laura Rodríguez Varela. “Prospeccións no concello de Friol (I): mámoas e folclore arqueolóxico”. Croa nº 6. Boletín da Asociación de Amigos do Castro de Viladonga. 1996.

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de.html

https://historiadegalicia.gal/2017/10/dolmen-xunta-dixo-dos-grandes-achados-arqueoloxicos-de-lugo-xa-fora-descuberto-1992/

https://www.elprogreso.es/articulo/noticias/brigadistas-hallan-un-dolmen-casi-intacto-en-friol/20171010020000685815.html

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lugo/friol/2017/10/09/descubren-dolmen-excelente-estado-friol/00031507552304375482654.htm

https://www.gciencia.com/retro/dolmen-friol/

https://praza.gal/cultura/arqueologos-da-xunta-atopan-un-dolmen-en-bo-estado-e-non-inventariado-en-friol

https://cuevadelapileta.blogspot.com/2017/10/descubren-un-dolmen-en-excelente-estado.html

https://www.revistaadios.es/noticia/1713/Descubren-un-nuevo-dolmen-excelentemente-conservado-en-Friol-Lugo-.html

https://www.cultura.gal/gl/nova/36968/descubierto-un-dolmen-en-excelente-estado-de-conservacion-situado-en-un-monte-de-friol-

http://patrimoniogalego.net/index.php/13286/2012/01/torre-de-miraz/

https://museos.xunta.gal/es/museos/museo-etnografico-y-historia-san-paio-narla

https://www.turismo.gal/recurso/-/detalle/23300/torre-de-friol?langId=es_ES&tp=9&ctre=40

https://www.paxinasgalegas.es/fiestas/cova-da-serpe-friol-34461.html

Ramón Boga Moscoso: "Guía dos Castelos medievais de Galicia. Información práctica e itinerarios. Historia e lendas" Edicións Xerais de Galicia, 2003.