Dolmenes, Menhires, Pedrafitas, Antas: ANTA-DOLMEN CASA DOS MOUROS. San Cristovo de Budián, O Valadouro.

ANTA-DOLMEN CASA DOS MOUROS

"Una descripción global apiña todos los fenómenos en torno de un centro único: principio, significación, espíritu, visión del mundo, forma de conjunto. Una historia general desplegaría, por el contrario, el espacio de una dispersión".

"Lo propio del saber no es ni ver ni demostrar, sino interpretar".

Michael Foucault: "La arqueología del saber", 9ª edición. Siglo XXI editores, 1983

A Casa dos Mouros despois da súa reconstrución,
segundo versión idealizada de Moncho Boga.

O Valadouro, terra do val de ouro (ou non?) val do río... Terra histórica fermosísima, de castelos, pazos, do Mariscal, de lendas vivas, de mouros, Terra da Mariña interior, espaciosa, de amplos paisaxes e variadas perspectivas, feraz, de altas cumes, de terras baixas tamén, de primorosos ríos, de escandalosas fragas.

A Casa dos Mouros a principios do século XXI, sobre o 2004.
Fotografía de Xesús Pisón.

Para chegar o mellor xeito é partir de Ferreira pola estrada que leva á igrexa de Alaxe. A uns quinientos metros, un desvío á esquerda polo que hai que seguir ata chegar ao terceiro desvío: hai que coller á dereita con dirección a Sara de Riba. Desde aí cóllese unha pista asfaltada á dereita. A mámoa emprázase nas cercanías nunha penechaira case en ladeira. Toda a contorna está repoboada de eucaliptos.

O esteo atopado polo SEPRONA no chalet de Foz.
Foto: Garda Civil.

O 26 de xaneiro toda a prensa, tanto local como nacional, fixéronse eco dunha nova que xa se viña cocendo desde un tempo atrás, unha nova que, por desgraza, é xa case habitual, e que nos deixou atónitos e indignados: a desfeita dunha mámoa con maquinaria pesada, e a ruptura dun dos esteos da cámara da anta.

A Casa dos Mouros despois da súa restauración.
Foto: El Progreso de Lugo.

Todos estes acontecementos comezan coa denuncia dos colectivos ADEGA e Mariña Patrimonio que presentan unha denuncia diante da Xunda de Galicia polo escandaloso atentado contra unha mámoa coñecida como Casa dos Mouros ou Anta de Budián, no Concello do Valadouro. A investigación subseguinte correu a cargo do SEPRONA que actuou rápidamente e conseguiu a recuperación do esteo desaparecido.

Destrozos dos esteos da anta.
Foto: Mariña Patrimonio.

Para este case impune atentado os madereiros aproveitaron a maquinaria pesada para extraer os esteos e trasladar un deles a un xardín dun chalet a uns 25 quilómetros no veciño Concello de Foz. O outro esteo quedou no sitio porque, ao intentar desencravalo, partiu pola metade. O que se deduce é que os donos do chalet coñecían perfectamente que era un dólmen e que se trataba de esteos dun dólmen, dunha área arqueolóxica protexida.

A plantación de eucaliptos en plena mámoa.
Foto: Mariña Patrimonio.

Segundo algunhas informacións que me chegaron por canles inopinados, poiden saber que a contorna da mámoa noutras épocas estaba adicada a leiras de cultivo e a anta estaba a conservar a tampa ou pedra cobertora. Despois da conversión nun eucaliptal, desapareceu a pedra cobertora e só permaneceron fincadas as dúas pedras que coñecemos actualmente.

Os buratos das máquinas dos madereiros.
Foto: Mariña Patrimonio.

A mámoa na que se insería a anta quedou tamén totalmente desfeita, perforada, de maneira que os danos foron moito maiores, case irreparables, coa conseguinte descontextualización dos restos que sen dúbida acocharía a mámoa.