PEDRAFITA-MENHIR MARCO DA PALLOTA. San Salvador de Vilar de Donas, Palas de Rei.

PEDRAFITA-MENHIR MARCO DA PALLOTA

"Todos los seres derivan de otros seres más antiguos por transformaciones sucesivas."

Anaximandro de Mileto

Debuxo versión de Moncho Boga, 2025.

É controvertido afirmar que se trata dunha pedrafita prehistórica reaproveitada como marco territorial. Desde a Baixa Idade Media existen os "Coutos" en Galicia que se refiren a espazos acoutados, delimitados, pertencentes a señoríos laicos ou eclesiásticos (mosteiros, nobleza...). Cumplen unha función de delimitación territorial e adoitábanse empregar pedrafitas reaproveitadas, marcos novos, fitos, padróns... Ás veces tamén servía unha mámoa, unha anta, un castro ou unha rocha marcada con cazoliñas ou cruces.

Por iso moitas veces sabemos que as pedrafitas foron reaproveitadas pola súa consideración espacial como fito importante desde xeneracións pretéritas: un enclave espacial, visible a longa distancia, que servía de referente e que tivo diferentes funcións ao longo dos tempos. Pero sempre considerado como un excepcional enclave importante e con diversas funcións, como dicía.

A Pedrafita-Menhir Marco da Pallota fai de marco de término no Couto medieval de Vilar de Donas e atópase a uns setenta metros da mámoa do Monte Cubelo e, ata recentemente, marcou o lindeiro de varias leiras. Atópase a unha altitude de uns 681 metros sobre o nivel do mar.

Fotografía do bloge onosopatrimonio,
de Xabier Moure

O Marco da Pallota amosa labrada, en baixorrelevo, nunha das súas caras, unha Cruz de Santiago. Forma parte dun conxunto de tres fitos emprazados no perímetro do couto medieval de Vilar de Donas. Este Couto, segundo Xabier Moure, estaba conformado polas terras explotadas directamente polo Mosteiro de Vilar de Donas, froito dunha doazón de 1194. O Couto, sempre seguindo a Moure, forma un polígono trapezoidal situándose os marcos no centro dos lados norte, leste e sur, coas cruces mirando cara ao interior do terreo acoutado. Os outros dous marcos son o Marco do Rosedo e o Marco da Lama Grande.

Fotografía Concello de Palas de Rei.

Malia que deixamos o xuizo en suspenso para a consideración de pedrafita megalítica, non podemos desbotar a posibilidade de que este fermoso esteo fose un deses tantos marcos reaproveitados, importantes e referentes para a xente de todas as épocas: diferentes funcións, usos novos, utilidades diversas, imaxinario diferente...

Finalmente e para rematar, consignar que no ano 2013 a Xunta de Galicia iniciou o proceso de incoación do expediente de inclusión no inventario dos tres marcos históricos como Bens de Interese Cultural (BIC) de Galicia, achados na contorna do mosteiro de Vilar de Donas. A catalogación fundaméntase na necesidade de preservalos no seu lugar, ao entender que tan só a casualidade e o seu emprego como marcos de término nos montes veciñais, posibilitaron a súa conservación ata os temos actuais.

En Sigrás, pouco despois dos Idus de Marzo de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES MOI INTERESANTES

Novo Cazón: "El Priorato Santiaguista de Vilar de Donas"

https://www.blogger.com/blog/post/edit/8441542851340460340/8303724635194935871

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/05/pedrafitas-do-medievo.html

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lugo/2012/11/25/inventarian-tres-marcos-historicos-vilar-donas/00031353849276977749830.htm

http://www.concellopalasderei.es/node/544

https://asturgalicia.net/2012/11/27/calificados-como-bienes-de-interes-cultural-los-marcos-del-coto-medieval-de-vilar-de-donas/

PEDRAFITA-MENHIR PENAS DO RAIO. San Fiz de Monfero, Monfero.

PEDRAFITA-MENHIR  PENAS DO RAIO

"El pino alto es sacudido con mayor frecuencia por los vientos; las altas torres caen con un estrépito más fuerte; y el rayo cae sobre la montaña más alta."

Horacio.

Debuxo versión de Moncho Boga, 2025.

Este para min novo elemento pedrafiteiro, é un mais dos que pasa a engrosar, non só a listaxe das pedrafitas galegas, senon tamén a listaxe dos cada vez mais abondosos elementos megalíticos do Concello de Monfero e, por ende, das Terras do Eume. Neste mesmo blogue xa incorporamos as Pedrafitas-menhir do Seixo e o Marco da Cartelida, así como a Anta-dolmen da Cruz de Brais.

A mais que probable pedrafita-menhir Penas do Raio, atópase enclavada na parroquia de San Fiz de Monfero, preto da aldea de Cal da Carballeira, a catrocentos noventa e cinco metros de altitude. A pouco mais dun quilómetro atópase a formación Castelo da Pluma.

Neste lugar, afloramento rochoso, eríxese unha pedrafita que a todas luces foi chantada e labrada pola man do home: labrada e desbastada ata conquerir a típica forma de fuso, a forma de pedrafita erecta, chantada, como tratando de acadar a luz...

Segundo Xabier Moure neste lugar estaba sentada unha moura, unha supoñemos fermosa elfa das nosas mámoas e castros, que, impertérrita, tiña como misión eterna vixiar o tesouro que se acochaba na cercana mámoa do Penedo Gordo. É interesante, para os nosos intereses intelectuais, que nas cercanías aparecen dúas mámoas, posible evidencia dunha necrópole megalítica á que a nosa pedrafita ten que estar vencellada.

Fotografía de Xabier Moure, onosopatrimonio.blogspot.com

Malia que non sabemos si a nosa posible pedrafita amosa unha composición a base de seixo, o seu nome danos elocuentes pistas sobre as súas potentes cualidades máxico-protectoras, sobre o seu poder para influir no tempo, e sobre todo no poder destrutor dos raios. 

Na Galicia, no soso inmenso país de lendas, as Pedras do Raio constituíronse sempre como elementos indispensables para poder defenderse das tempestades, das tormentas, do fenómenos metereolóxicos adversos, en definitiva. As Pedras do Raio adoitaban ser de seixo, que ten potentes propiedades para protexer do temible raio: tanto o seixo como outras pedras (talvez neste caso tamén) teñen a misión de medir as forzas das que depende o tempo.

Fotografía de Xabier Moure,
onosopatrimonio.blogspot.com

Pero pola súa forma fusiforme, fálica, é probable que a pedrafita estea vencellada tamén aos ritos de fecundidade: é unha forma na que se pode relaciónar a vida co tempo, feito que se deduce porque a supervivencia das sociedades tradicionais depende absolutamente da metereoloxía e, si esto é así, a vida tamén depende deses fenómenos incontrolables e temibles.

A toponimía ofrécenos pistas sobre esta pedrafita, sobre este pedra máxica tallada pola man do home, venerada probablemente desde a súa colocación neste lugar  durante a prehistoria. O xeito trascendente de poder coaccionar ao tempo outórgalle un carácter plenamente sacro. O nome propio, polas súas características e propiedades, permite vislumbrar a importancia destes elementos por, para e desde sempre.

OUTROS MOITOS E IMPRESIONANTES RECURSOS PARA VER EN MONFERO 

Pertencente á comarca de Terras do Eume xunto a Cabanas, A Capela, Pontedeume e As Pontes, atópase situado e inmerso no parque natural das Fragas do Eume. As Fragas son Lugar de Importancia Comunitaria, un dos mellores exemplos de bosque termófilo atlántico de Europa. Bosque de ribeira, biodiversidade, destacando a flora e a fauna: anfíbios, aves, mamíferos...

Vista aérea do Mosteiro de Monfero.

A Comarca amosa unha extraordinaria diversidade de dólmenes, pedrafitas, muíños, ermidas, castelos, cruceiros e mosteiros. Os roteiros, numerosos e variados, atópanse espallados por todos os municipios da Terra do Eume.

O río Eume, en plena Fraga do mesmo nome.

O Concello de Monfero oferta hoxe en día numerosos recursos de restauración, aloxamento así como interesantes roteiros e admirables exemplos de arquitectura civil, relixiosa e etnográfica.

Fachada principal axedrezada do Mosteiro de Monfero.

 

Destacamos, por suposto, o Mosteiro de Monfero o que, vencellado á familia nobiliar dos Andrade, a excepción da igrexa, conserva e estado case ruinoso o resto das dependencias monacais. Aínda así a visita é necesaria e indispensable.

En Sigrás, marzo de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES WEB E BIBLIOGRAFÍA

Alonso Montero e Almagro Gorbea: "As pedras sacras de Galicia". Ed. Fundación Monteagudo.

https://historiadegalicia.gal/2022/05/as-pedras-do-raio-como-os-galegos-quixeron-conquistar-as-treboadas-desde-o-paleolitico/

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

Rafa Quintía: "Usos rituais do seixo no rexistro etnográfico e arqueolóxico de Galicia". Fol de Veleno.

https://es.scribd.com/document/674882207/Penas-Sacras-de-Galicia

https://www.blogger.com/blog/post/edit/8441542851340460340/8119359736176555661

https://www.viajablog.com/como-visitar-fragas-do-eume-galicia/