PEDRAFITA-MENHIR DO ALTO DO VIEIRO. Santiago de Calvos, BANDE.

PEDRAFITA-MENHIR DO ALTO DO VIEIRO

SOSPEITOSOS HABITUAIS VIII. 

"De todos los infortunios que afligen a la humanidad el más amargo es que hemos de tener conciencia de mucho y control de nada."

HERÓDOTO

Debuxo versión de Moncho Boga, 2024.

Trátase dun tremendo esteo fincado de proporcións colosais, e como hipótese, considero que ben pode pasar a formar parte do cada vez mais extenso catálogo das pedrafitas galegas, adscritas á época neolítica e ao movimento denominado megalitismo. Por tando, unha pedrafita-menhir con historia de seu.

Fotografía de Alberte Alonso

Atópase, erecta e maxestuosa, no Alto do Vieiro, ao carón da estrada OU-540, no quilómetro 36. Moi preto tamén se atopa o lindeiro-fronteira entre os Concellos de Verea e Bande, polo que non pode esbotar a posibilidade de que noutrora fixese de marco de termo entre estes dous concellos. 

O emprazamento é unha extensa área chaira. Talvez o mais interesante, á parte do propio elemento en sí  mesmo, sexa que se atopa moi preto de varias necrópoles megalíticas, fontes, nacemento de ríos..., e é unha rota de tránsito ancestral (como ben indica o topónimo) que comunica con moitos outros camiños que posiblemente fundan a súa existencia na noite dos tempos e das horas, de clara orixe prehistórica.

Fotografía de Alberte Alonso

Ao bon xuizo e criterio do incansable amigo Alberte Alonxo, a pedrafita do Alto do Vieiro débese adscribir á tipoloxía das pedrafitas de tipo fálico.

Fotografía extraida de Google Maps.

Fotografía extraida de Google Maps.

ALGUNHAS COUSAS INTERESANTES DO CONCELLO DE BANDE

Entre os inxentes recursos arqueolóxicos e histórico-artísticos do Concello de Bande (que xa resaltamos nalgunha outra entrada), hoxe voume centrar no Parque Arqueolóxico do Monte Grande, situado preto da Fonte do Vieiro e da Pedrafita do Alto do Vieiro. Atópase nos lindeiros da Terra de Celanova e da Terra da Baixa-Limia Xurés. Trátase dun cordal montañoso que forma a divisoria entre o Val do río Limia e o curso medio do Río Arnoia, e coñécese cos nomes de Serra de Bande, Monte Grande e Arnelo.

Mapa do Parque Arqueolóxico  do Monte Grande. 
Fonte: nosdiario.

Atópase a menos de dous quilómetros da Vila de Bande e neste lugar creouse un gran espazo que mistura arte, naturaleza e arqueoloxía.

Os restos arqueolóxicos (vencellados directamente coa Pedrafita do Alto do Vieiro) cífranse sobre todo na época neolítica, destacando as necrópoles das Terras Brancas, as Mámoas do Arándano, a Mámoa do Camiño e a Mámoa da Fonte Santa.

En Sigrás, nos días centrais do mes de Marzo de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

OS ENLACES NECESARIOS

https://concellobande.com/es_es/

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/03/pedrafitas-falicas.html

https://www.nosdiario.gal/articulo/social/eolicos-que-ameazan-mellor-monte-forestal-da-galiza-portas-do-xures/20210531133957122536.html

PEDRAFITA-MENHIR MARCO DE SACEDA. Santa María de Lucenza, Cualedro.

PEDRAFITA-MENHIR MARCO DE SACEDA.

Trayendo yo muchas veces a la memoria los tiempos antiguos, siempre me han parecido muy felices, oh hermano Quinto, aquellos hombres que habiendo florecido en la mejor edad de la república, insignes por sus honores y por la gloria de sus hechos, lograron pasar la vida sin peligro en los negocios o con dignidad en el retiro. Ha llegado el tiempo en que a todos parecería justo (y sin dificultad me lo concederían) que yo comenzase a descansar y aplicar el ánimo a nuestros estudios predilectos, cesando ya en mi vejez el inmenso trabajo de los negocios forenses y la asidua pretensión de los honores.

Marco Tulio Cicerón: "Diálogos del Orador". Ed. Verbum, S.L., 2023

Debuxo versión de Moncho Boga, 2025.

Volto ás fronteirizas terras de Cualedro, ás terras tamaguenses, ás terras de Verín-Monterrei: pero non volto físicamente, volto co corazón, volto coa mente, coa ensoñación, con ilusión. E volto por eses tan misteriosos medios coma este que estou empregando. Volto polas vías da imaxinación que me permite internet. Tempos procelosos, tempos de inquedanza: Oh tempora, oh mores, como diría Cicerón. Sen embargo, estoulle agradecido a internet: podo acceder a elementos aos que antes non podería acceder, a terras ás que talvez nunca viaxe, a mundos extraordinarios, a universos como Cualedro que é un mundo en si mesmo, un mundo de homes neolíticos, de celtas, de romanos... Un pequeno universo (valga a contradición) no que están representadas as miñas inquedanzas e os meus amores, os meus gustos e as miñas querencias. Terras de Monterrei-Verín, unha das poucas reservas espirituais e máxicas do País Galego.

Fotografía de Miguel Losada.

Continuando coa chaira onde se asentan a mámoa e a pedrafita do Madorriño, neste lugar atópase tamén a posible Pedrafita-Menhir Marco de Saceda. Outro elemento se cadra megalítico reaproveitado ao lonto dos tempos e das historias, dos máxicos amenceres, das mesmas ou semellantes inquedanzas, como lugar pensado desde sempre como un ámbito especial, referencia espacial paras as xentes de todas as épocas.

Situado nunha extensa chaira, rodeado de necrópoles megalíticas, de petróglifos, de castros, de rutas ancestrais: outro elemento megalítico que ben pode pasar a formar parte dese necesario catálogo de pedrafitas-menhires de Galicia.

Atópase no Lugar de A Costa en A Saceda, á beira da estrada OU-1060, nunha gran chaira, rodeado de mámoas e, na súa base, unha gran rocha-panel de petróglifos. Podemos constatar que o pedrafita está a cumprir toda unha xeira de criterios para considerala unha pedrafita-menhir: a presenza de mámoas, camiños primitivos, petróglifos... Puido funcionar como estela anunciadora da necrópole megalítica.

Coordenadas: Lat 41º 56´09,98´´ N Lon 7º 37´20,06´´ O

767 m.s.n.m.

CUALEDRO, UN CONCELLO DE FRONTEIRA

Unha terra tamén de castros: o Castro de San Millao e o Castro de Saceda constitúen dous dos xacementos castrexos mais impresionantes, importantes e diferenciados do suleste galego. Terra de fronteira, de circulación de xente, mercadurías e ideas. Fronteira coa antiga Lusitania, terra da Serra do Larouco, do deus indíxena Larouco, terra de, ás veces inquietantes, ás veces sorprendentes, grandes formacións pétreas forxadas polo devir do tempo, da erosión e dos movimentos tectónicos: a Pena da Muller, a 950 m.s.n.m, talvez reflicta, como ningunha outra, este carácter máxico das insondables terras de Cualedro. Trátase dunha formación antropomorfa, de granito e de espectaculares resonacias.

Fotografía de https://www.cualedro.es/patrimonio/pena-muller.html

         

O Concello de Cualedro, en suma, da Terra de Verín-Monterrei, desenvólvese aos pés da devandita Serra do larouco, considerada toda ela un impresionante monumento natural. Fai falla ir a Cualedro, é necesario, coma o aire que un respira.

En Sigrás, en días intermedios do inverno do ano 2025.

Saúde, sorte e libros!!!



ENLACES QUE TEÑEN INTERESE

https://www.cualedro.es/pena-muller/

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/04/pedrafitas-con-outras-funcions.html

httphttps://www.cualedro.es › patrimonio › es

https://patrimoniogalego.net/index.php/category/comarcas/verin/cualedro/

https://www.cualedro.es/patrimonio/pena-muller.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

ANTA-DOLMEN MÁMOA DO MADORRIÑO. A Saceda-Lucenza, Cualedro.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DO MADORRIÑO

"La falsedad de un juicio no es para nosotros ya una objeción contra él; acaso sea en esto en lo que más extraño suene nuestro nuevo lenguaje. La cuestión está en saber hasta qué punto ese juicio favorece la vida, conserva la vida, conserva la especie, quizá incluso selecciona la especie; y nosotros estarnos inclinados por principio a afirmar que los juicios más falsos (de ellos forman parte los juicios sintéticos a priori) son los más imprescindibles para nosotros, que el hombre no podría vivir si no admitiese las ficciones lógicas, si no midiese la realidad con el metro del mundo puramente inventado de lo incondicionado, idéntico-a-símismo, si no falsease permanentemente el mundo mediante el número, - que renunciar a los juicios falsos sería renunciar a la vida, negar la vida. Admitir que la no-verdad es condición de la vida: esto significa, desde luego, enfrentarse de modo peligroso a los sentimientos de valor habituales; y una filosofía que osa hacer esto se coloca, ya sólo con ello, más allá del bien y del mal."

Fiedrich Nietzsche: "Mas allá del bien y del mal".

Debuxo da Anta-Dolmen do Madorriño segundo
versión de Moncho Boga, 2025

Para chegar podemos ir desde a estrada OU-1020 e dirixirnos directamente á anta-dolmen, ou senon parar na Saceda para visitar primeiro o Castro do mesmo nome. Pódese ir en choche, aínda que se adoita recomendar o XPS. Atópase a uns tres quilómetros da estrada provincial, nunha área achairada a unha altitude duns setecentos sesenta e cinco metros.

Dúas opcións: ou ben achegarse directamente á mámoa do Madorriño,
ou ben sair de A Saceda e pasar antes polo Castro da Saceda, que 
é mais recomendable.

A nosa anta, veciña da Pedrafita-Menhir do Madorriño e da Pedrafita-Menhir O Marco de Saceda, insírese nunha gran mámoa (talvez de tamaño medio-grande) ou túmulo de terra de forma hemiesférica, como un cono truncado, e podería adscribirse aos dómenes de tipoloxía poligonal con corredor de acceso, atendendo ao tamaño da mámoa. Só se están a conservar tres esteos ou chantos que asoman do profundo funil de violación.

Fotografía do blogue Megaliticia

Amosa, como ben sendo habitual e como dicía antes, un profundo burato de violación e dicir, abondosos indicios de que foi salvaxemente expoliada: non está a conservar a tampa ou pedra cobertora nin a meirande parte dos esteos que conformarían a súa estrutura arquitectónica. Aínda así, como podemos ver na fotografía, a mámoa conserva unha boa parte do seu volume.

Fotografía do blogue Megaliticia

O topónimo "madorriño" é un dos moitos nomes que conservamos en Galicia para referirmonos aos túmulos megalíticos. Neste caso trátase do diminutivo de medorra ou madorra.

A Anta-Dolmen do Madorriño, illada na extensa chaira, fai aínda hoxe de marco divisorio, de marco de término, entre Lucenza e A Saceda. 

Fotografía do blogue Megaliticia

Como vimos contando noutros moitos elementos megalíticos de Galicia, esta mámoa tamén conserva unha lenda transmitida oralmente de xeneración en xeneración: contan os relatos lexendarios que os Mouros, os extraordinarios antepasados míticos dos galegos, auténticos elfos máxicos, lanzaban, desde a Igrexiña dos Mouros (un outeiro sito na Serra do Larouco),  un martelo ata o Castro da Cidá de Saceda; desde aí, os seus habitantes o enviaban á súa vez, cara á Mámoa do Madorriño, onde era recollido polos Mouros que vivían nela. Pero a cousa non queda aí: eles, do mesmo xeito, tiraban o martelo con dirección ao Castro da Cidá de San Millao. Supoñemos que este rito repetíase e repetirase eternamente, coma un eterno retorno.

ALGUNHAS OUTRAS POUCAS COUSAS DAS INFINITAS  MOITAS COUSAS QUE HAI QUE VER EN CUALEDRO

Para empezar a coñecer o Concello de Cualedro, é recomendable a Ruta dos Castros, unha ruta que mestura historia, arte e natureza. Acada uns 15 quilómetros e trátase dunha ruta amena que transita por entre diversos sitios arqueolóxico-patrimoniais do Concello. Entroutros: o cruceiro de Lucenza, a capela de Santa Marta, a mámoa do Madorriño, o Castro de Saceda, a Fonte da Ola e o Castro de San Millao.

https://www.flickr.com/photos/26358598@N07/23782035656/

En Sigrás, no post Entroido de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ALGÚNS POUCOS ENLACES

ttps://www.cualedro.es/patrimonio/es/madorrino.html

https://megaliticia.blogspot.com/2015/11/mamoa-do-madorrino.html

https://www.laregion.es/comarca-de-monterrei/cualedro-acolle-septima-edicion-da-ruta-castros_1_20160520-2838945.html

https://patrimoniogalego.net/index.php/66705/2015/01/castro-de-san-millao/

https://www.cualedro.es/guia-cualedro/

https://www.flickr.com/photos/26358598@N07/23782035656/

https://www.google.es/maps/place/A+Saceda,+32688+Cualedro,+Ourense

PEDRAFITA-MENHIR MARCO DO MADORRIÑO. Santa María de Lucenza, Cualedro.

PEDRAFITA-MENHIR MARCO DO MADORRIÑO

En los sepulcros donde habitan los muertos, se aprenden muchas verdades.

José Zorrilla.

Pedrafita-Menhir do Madorriño,segundo versión de Moncho Boga, 2024.

Esta posible nova pedrafita, descuberta por Bruno Rúa,  incansable investigador das terras do Támega, atópase na parroquia de Lucenza nunha extensa chaira, moi preto da estrada OU-1060, a pouco mais de 760 m.s.n.m. A ubicación, entre A Aciñeira e O Rozo: moi preto da chaira devandita serpentea o Regato de Lucenza e, ao carón da pedrafita-menhir, aparece unha gran pena ou afloramento rochoso que amosa en toda a súa superficie mais de vinte cazoliñas e algunhas outras gravuras cruciformes. Tamén moi preto da pena e da pedrafita, atópase a Mámoa do Madorriño. A uns poucos centos de metros atopamos outra pedrafita: a Pedrafita de Saceda. 

Pedrafita-Menhir do Madorriño. Foto de Bruno Rúa.

Tanto a existencia da necrópole megalítica na contorna inmediata, a insculturas rupestres, a ubicación nunha chaira, o regato cercano e, posiblemente algunha ruta de tránsito prehistórica, son elementos suficientemente elocuentes para ter en conta a merecida consideración da pedrafita do Madorriño como un elemento indispensable na catalogación das pedrafitas galegas. Si a esto engadimos o propio topónimo "Madorriño" que fai alusión a enterramentos megalíticos ou mámoas, temos unha morea de datos que nos fan incidir na adscrición megalítica desta curiosa pedrafita.

Terra de megálitos, terra de prehistoria, de castros, terra de poderosos restos arqueolóxicos..., os continuos descubrimentos, como imos ollando pouco a pouco, fan deste espectacular territorio unha das estacións prehistóricas mais impresionantes do país galego.

En Sigrás, na víspera do Entroido pequeno mais grande do mundo, 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/04/pedrafitas-con-outras-funcions.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

PEDRAFITA-MENHIR DE ABOLDRÓN. San Xoán de Camba, Rodeiro.

PEDRAFITA-MENHIR DE ABOLDRÓN.

Sapo y Sepo estaban leyendo juntos un libro.
"Los personajes de este libro son valientes", dijo Sepo.
"Luchan contra dragones y gigantes, y nunca tienen miedo."
"Yo no sé si nosotros seremos valientes", dijo Sapo.
Sapo y Sepo se miraron en un espejo.
"Parecemos valientes", dijo Sapo.
"Si, pero ¿lo somos?", preguntó Sepo.
Sapo y Sepo salieron de casa.
"Intentaremos escalar este montaña", dijo Sapo.
"Así sabremos si somos valientes."

Arnold Lobel: "Sapo y Sepo, inseparables". Ed. Alfaguara, 1980.

Debuxo da pedrafita segundo versión 
idealizada de Moncho Boga, 2024.

Non sei si seremos valentes, como dín Sapo e Sepo, pero si sei que somos ousados: ás veces arriscamos e tirámonos sen paracaídas nos formidables mundos megalíticos. Esta que vou amosar hoxe e outra das problemáticas ou problemáticos esteos megalíticos que veñen sendo sospeitosos de adscribirse ao proceloso catálogo e/ou universo das pedrafitas-menhires galegas. Teño que confesar que a hipótese parte da consideración de que está esenta, aínda que arrimada ou encaixada nun valo, e sobre todo a presenza abondosa de cazoliñas ou coviñas hemiesféricas, polo menos nunha das súas caras. Este foi un dos criterios, durante moitos anos, para considerar que un esteo fose unha pedrafita megalítica. A forma tamén me leva, nos brazos da musas, da memoria, a considerar esta sospeitosa habitual como unha auténtica pedrafita.

Fotografía do blogue A Tulla de Fafián.

Esta hipotética pedrafita atópase no Concello de Rodeiro: desde a capital municipal hai que chegar ata o lugar de Aboldrón (en automóbil...) e logo hai que ir andando ata o esteo. Creo e recomendo achegarse mediante o emprego do XPS. Segundo explica no seu facebook A Tulla de Fafián (de onde extraín o groso da información e algunhas das fotografías) o acceso comenza no lugar de Aboldrón collendo o camiño de Cova de Barro. Este camiño, desde a entrada da aldea, vai bordeando o castro e leva ás limítrofes terras de Val de Camba. O que o autor denomina menhir-dolmen atópase na entrada deste camiño. 

Fotografía do blogue A Tulla de Fafián.

As primeiras novas ao redor deste raro exemplar proceden  dun veciño do lugar chamado Manuel Hermida. Os incansables investigadores González Alén e Alex Negreira estudárono e o fotografiaron constatando que se trata dun dos seis únicos vestixios de petroglífos atopados ata o de agora no Concello de Rodeiro e dicir, califícano como un panel de petróglifos, non como unha pedrafita.

As coviñas da pedrafita-menhir de Aboldrón.
Versión de Moncho Boga, 2025.

Esta hipotética pedrafita, que ben pode ser un panel de petróglifos ou un chanto dunha anta desaparecida, ten forma case triangular na base e vaise estreitando paseniñamente ata chegar á croa, que é moi picuda. Acada unha altura de case dous metros e amosa mais de dezasete coviñas, sen ningún outro tipo de gravura.

Fotografía do blogue megaliticiabolgspot.com

Segundo A Tulla de Fafían, podería tratarse, efectivamente, do resto dunha cámara megalítica, ao constatar que nos arredores existía unha anta da que este esteo formaría parte, feito que parece recordar o veciño que deu noticia deste elemento. 

Como outros moitos exemplares deste tipo, si estivesemos diante dunha pedrafita, esta puido funcionar como elemento sinalizador dunha desaparecida necrópole megalítica, ou ben, si está nun camiño tradicional, talvez prehistórico, como elemento consustancial, como unha hermae que reflicte os medos daquel que camiña por territorios inhóspitos.

Evidentemente, ao estar decorado só con cazoliñas, é moi aventurado decidir a súa cronoloxía: podería ser (seguindo moitos paralelos) un panel da Idade do Bronce, un elemento castrexo e incluso da Idade Media.

Fotografía do blogue A Tulla de Fafián.

Camiño tradicional talvez prehistórico que serpenteaba á beira do castro, necrópole megalítica desaparecida, cazoliñas..., todos eles criterios, aínda que non definitivos, si son moi relevantes á hora de considerar a súa adscrición ao megalitismo.

Con estes pouquiños datos, como dicía ao principio desta entrada, desde aquí, avogamos pola consideración de pedrafita-menhir, con méritos dabondo, para ser engadida como unha mais das nosas sospeitosos habituais, como candidata a formar parte das hostes cada vez mais numerosas dos nosos/as grandes esquecidos: a pedrafita-menhir.

Fotografía do blogue megaliticiabolgspot.com

Aproveito desde aquí para facerme eco das palabras do autor de A Tulla de Fafían cando conclue no seu muro de facebbook:

"Abondo para pedir a protección e conservación deste enclave que hoxe fica ameazado pola sorprendente distribución da Parcelaria Val de Camba que os deixa fora da masa comunitaria."

En Sigrás, no Entroido de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

UNS POUCOS ENLACES 

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

https://megaliticia.blogspot.com/2022/03/Petroglifos-de-Aboldron.html

https://www.facebook.com/photo?fbid=210479238170709&set=pcb.210481514837148

https://www.facebook.com/profile.php?id=100076259029945

noptSserdom10t f959a3gg22d0eo43e11r6i22br01 eeg00mf3lfdl uu