ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 5. San Xoán de Parada, Outeiro de Rei.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 5

RUTA ARQUEOLÓXICA DE O ACEVEDO X

"No es necesario, para hacer desistir a quien contradice, contradecirlo a su vez; es menester instruirlo, porque no se remedia a un loco montando en furor como él."

Antístenes

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Estamos diante doutra das mámoas da necrópole dos Carrís, en concreto a nomeada co número cinco. Cando Núñez Jato a prospectou, puido constatar a existencia das pedras de tamaño medio que conformaban a coiraza pétrea. 

Fotografía de magaliticiablogspot.com

Tamén deixou constancia do profundo funil de saqueo que lle permitiu visibilizar boa parte da estrutura arquitectónica da anta-dolmen que se acubilla no seu interior e así debuxar a única versión que hai da planta da cámara megalítica. A mámoa na que se insire a anta mide ao redor dos dezaseis metros tanto no eixo N-S como no eixo L-O.

Fotografía de magaliticiablogspot.com

Atopámonos pois cunha planta en apariencia rectangular conformada por tres grandes chantos e outros catro mais cativos que semellan calzos, segundo a interpretación do croquis de Jato. O posible corredor de entrada pode estar orientado  ao leste ou ao suleste.  Polo tanto probablemente a planta era das do tipo poligonal con corredor de entrada. Na superficie da mámoa atopou diversos anacos de cerámica.

Planta da anta 5 dos Carrís a partir de Núñez Jato.

En Sigrás, no verano de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES MOI INTERESANTES

https://megaliticia.blogspot.com/2021/04/Tumulos-dos-Carris.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de.html

https://outeiroderei.gal/turismo/natureza/rutas/ruta-arqueoloxica-de-o-acevedo/

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/ruta-arqueoloxica-do-acevedo-139647210

https://www.paxinasgalegas.es/fiestas/ruta-arqueoloxica-de-o-acevedo-outeiro-de-rei-34232.html

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 4. San Xoán de Parada, Outeiro de Rei.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 4

RUTA ARQUEOLÓXICA DE O ACEVEDO IX

"Pensar y amar son cosas distintas. El pensamiento en sí mismo es inaccesible al amor; engendra el amor y lo gobierna, pero no es el amor."

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Se cadra estamos diante dunha das mámoas mais interesantes da necrópole, non tanto en canto á calidade ou cantidade dos restos conservados, como en canto á existencia dunha gravura plasmada nunha das caras do esteo mais grande da cámara megalítica. 

Mapa: mapcarta.com

Xa Núñez Jato cando visitou esta anta-dolmen, achou a masa tumular da mámoa moi arrasada e constatou tamén a existencia de catro esteos da estrutura arquitectónica ou anta. Precisamente nun dos esteos describe unha gravura que interpreta como antropomorfa. Dos esteos da cámara, dous deles son relativamente grandes (sen especificar a súa altura) e os outros dous son significativamente mais pequenos. No esteo meirande atópase un gravado que corresponde a unha forma ou figura circular (moi erosionada) cuns trazos verticais inferiores que case non se aprecian a simple vista. 

Fotografía dos paneis da Ruta Arqueolóxica de O Acevedo.

A gravura é semellante ao gravado de Galva e a outros esteos e antas do Concello de Outeiro de Rei, sen paralelos nin na provincia de Lugo nin  no resto de Galicia. O chanto onde está a gravura é o mais grande e é o que está nunha posición mais vertical, o resto dos chantos están lixeiramente inclinados cara a dentro ou colmatados parcialmente. Considera, deste xeito e a partir deses datos, que isas posicións gardan relación coa natureza do gravado a saber, un fito territorial de separación de montes de man común entre parroquias.

Fotografía megaliticiablogspot.com

A masa tumular  estaba e está moi achanzada e, nos tramos de maior altura do zócalo natural, non se diferencia do chan vexetal. As medidas da mámoa van desde os dezaoito metros no eixo N-S ata os dezaseis metros no eixo L-O; a altura non sobrepasa os sesenta centímetros. 

Como vimos ollando nestas entradas do megalitismo da Ruta Arqueolóxica de O Acevedo, así como en outras parroquias do Concello de Outeiro de Rei, hai varias gravuras semellantes tanto en antas como en fitos diversos. As interpretacións ao redor destes posibles antropomorfos son variadas e suxestivas.

Foron Xabier Moure e Brais Rodríguez Romero quenes documentaron en Aspai, Martul e Parada varios penedos gravados coa mesma tipoloxía de gravura ou  símbolo. Describírono como unha figura cun circo superior que, desde a parte de abaixo, saían unhas liñas verticais cruzadas, nalgúns casos por un arco. Normalmente atopábanse gravadas en fitos tipo pedrafitas moi preto de necrópoles megalíticas e, como é o caso, nalgúns esteos das cámaras megalíticas. 

Fotografía megaliticiablogspot.com

Plantexouse así un problema con respecto ao significado destas gravuras que manifestouse tan ou mais complexo que o soporte onde foran gravados. E mais problemático todavía era que non existían nin existen paralelos nin no resto da provincia de Lugo nin en Galicia enteira, como estaba a dicir mais enriba. 

En Sigrás, no mes do Santiago de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES MOI FRUCTÍFEROS

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de.html

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/ruta-arqueoloxica-do-acevedo-69241883

https://megaliticia.blogspot.com/2021/04/Tumulos-dos-Carris.html

https://outeiroderei.gal/turismo/

https://pasomiudo-rutadoacevedo.blogspot.com/

https://www.elprogreso.es/articulo/comarca-lugo/grabados-varios-dolmenes-outeiro-rei-son-deslindes-siglo-xix/201904092229131370020.html

https://mapcarta.com/N10693750958

https://megaliticia.blogspot.com/2015/12/grabado-dos-carris.html

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 2. San Xoán de Parada, Outeiro de Rei.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 2

RUTA ARQUEOLÓXICA DE O ACEVEDO VIII

"Haec vocatur scientia experimentalis, quae negligit argumenta, quoniam non certificant, quantumcunque sint fortia, nisi simul adsit experientia conclusionis. Et ideo haec docet experiri conclusiones nobiles omnium scientiarum, quae in aliis scientiis aut probantur per argumenta, aut investigantur per experientias naturales et imperfectas..."

"Esto se llama ciencia experimental, la cual ignora los argumentos, pues no son certidumbres, por muy sólidos que sean, a menos que esté presente la experiencia de la conclusión. Y por eso enseña a experimentar conclusiones nobles de todas las ciencias, que en otras ciencias se demuestran mediante argumentos, o se investigan a través de experiencias naturales e imperfectas..."

Roger Bacon: Opus Tertium

Debuxo versión de Moncho Boga, 2024.

En todas as mámoas da necrópole dos Carrís hai, en maior ou menor medida, restos de cámara megalítica. Como neste caso, que aparece un gran esteo asomando entre o funil de saqueo (que formaría parte da estrutura arquitectónica) e algunhas pedras de mediano tamaño que probablemente constitúen os restos á vista da coiraza pétrea. A necrópole dos Carrís consta de cinco mámoas.

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Despois da especie de penechaira que cae cara ao río dos ríos, a Ruta Arqueolóxica de O Acevedo vai descorrir cara á Ponte Colgante de Parada e, pouco a pouco, voltará a achegarse á parroquia de Martul, lugar do punto de partida. Non obstante, non vou adiantar acontecementos, aínda fican dúas entradas da necrópole dos Carrís...

Fotografía de megaliticiablogspot.com

A mámoa-túmulo 2 dos Carrís adoita amosarse cuberta de vexetación consistente sobre todo en monte baixo. Desde que se deseñou a Ruta Arqueolóxica de O Acevedo, semella que ven sendo desbrozada en toda a súa masa tumular e en boa parte do seu perímetro. As medidas da mámoa van desde os dezanove metros para o eixo N-S, ata os vintedous metros para o eixo L-O. 

En Sigrás, a finais do mes das festas da miña parroquia.

Saúde, sorte e libros!!!

OUTRAS COUSAS QUE VER EN OUTEIRO DE REI

Se vos gosta a arquitectura militar medieval (castelos) no Concello podedes atopar polo menos os restos de dúas torres medievais, aínda que en bastante mal estado de conservación. Malia esa mágoa, todavía podemos imaxinar o pasado poderío militar da nobleza rancia da Idade Media galega. Destacan con personalidade de seu a Torre de Taboi e a Torre de Sobrada de Aguiar.

Fotografía páxinasgalegas.es

Fotografía de Eugenio Otero en historiadegalicia.gal

ENLACES

https://outeiroderei.gal/turismo/natureza/rutas/ruta-arqueoloxica-de-o-acevedo/

https://megaliticia.blogspot.com/2021/04/Tumulos-dos-Carris.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de.html

https://www.paxinasgalegas.es/fiestas/castillo-torre-de-sobrada-de-aguiar-outeiro-de-rei-34203.html

https://historiadegalicia.gal/2017/02/unha-torre-medieval-dos-pardo-de-cela-corre-serio-risco-de-derrube-desde-hai-anos/

Ramón Boga Moscoso: "Guía dos Castelos medievais de Galicia" Ed. Xerais, 2003.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 1. San Xoán de Parada, Outeiro de Rei.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DOS CARRÍS 1

RUTA ARQUEOLÓXICA DE O ACEVEDO VII

"Su principio es el Yo: El Ser para nosotros (objeto) es posible solo bajo la condición de la Conciencia (del sujeto). Y esta solo bajo la condición de la Autoconciencia. La conciencia es el fundamento del Ser. El principio de la ciencia es, también, el de la identidad A=A."

Johann Gottlieb Fichte

Debuxo versión de Moncho Boga, 2024.

A  mámoa que vou amosar hoxe acada unhas medidas no eixo N-S duns quince metros e, no eixo L-O, ao redor dos dezaseis metros. Estamos por tanto diante dunha mámoa das do  tipo medio pequeno. 

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Foi prospectada e catalogada por Núñez Jato no ano 1990 e debuxa un pequeno funil de saqueo por onde asoman tres esteos de non moi grande tamaño.

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Forma parte da Necrópole dos Carrís que está composta por seis mámoas con poucos restos da estrutura arquitectónica megalítica ou dolmen.

Planta a partir de Núñez Jato, 1990.

En Sigrás, no día da Patria Galega e, por suposto, nas festas da miña parroquia.

Saúde, sorte e libros!!!

ENLACES

https://outeiroderei.gal/turismo/natureza/rutas/ruta-arqueoloxica-de-o-acevedo/

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/ruta-arqueoloxica-do-acevedo-69241883

https://megaliticia.blogspot.com/2021/04/Tumulos-dos-Carris.html

ANTA-DOLMEN DE FERREIRÚAS. Santa María de Cabanela, Navia de Suarna.

ANTA-DOLMEN DE FERREIRÚAS

"Es de sabios prestar oídos no a mí, sino a la palabra ("logos") , y reconocer que todas las cosas son una."

Heráclito de Éfeso

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Segundo relataba nunha entrada, neste mesmo blogue (3 de xuño de 2012), adicada ás Antas-dólmenes de Fonsagrada, para chegar, hai que ir, explicaba, pola estrada que leva a Becerreá indo pola Tambeadoira. A anta está á esquerda desa estrada, no lugar de Ferreirúas ou de Montefrío. Coido, hoxe, desde aquí, que con estas indicacións case é imposible chegar, pero non teño outras. O amigo Xabier Moure, sen embargo, clarexa un pouquiño mais o xeito de chegar: atópase ubicada á man dereita da estrada que vai ao Alto do Restelo á Tambeadoira. Sexa como sexa, con estas indicacións é pouco probable chegar..., o mellor é ir ben equipados co XPS ou acudir a un veciño da zona.

Fotografía da década de 1980. Autor: Enrique López Fernández.

Voltei a este necrópole, a esta anta, pola necesidade de actualizar os diversos datos da anterior entrada: a anta está en Navia de Suarna, non na Fonsagrada, por exemplo. Ata aquí, nada mais que actualizar. É mais, segundo as investigacións de Moure, a descrición xeral da mámoa e da anta seguen a ser prácticamente as mesmas que eu describía nesa entrada e que foron recollidas da publicación de Enrique Fernández López  do ano 1992.

Fotografía da década de 2020. Autor: Xabier Moure.

A Anta-dolmen de Ferreirúas forma parte dunha necrópole situada no alto de Campa das Penas e, segundo o investigador que a deu a coñecer, a anta, que se acubilla nunha gran mámoa de mais de trinta metros de diámetro, describe unha planta das da tipoloxía poligonal (con posible corredor desenvolvido) conformada a través de sete grandes ortostatos compostos de lousa e cuarcita. O esteo da cabeceira, o meirande de toda a estrutura, acada unha medidas dun metro e medio de alto. A tampa ou pedra cobertora atópase un pouco desprazada e a súa composición é de pizarra: acada unhas medidas dun metro e noventa centímetros de longo por un metro e trinta centímetros no ancho. O resto dos esteos son un pouco mais pequechos que a pedra da cabeceira. A cámara megalítica, no interior, mide, no eixo N-S un metro e cincoenta centímetros na base e noventa centímetros de altura. No eixo L-O,  na base é dun metro e sesenta centímetros e, na parte de arriba ou superior, un metro e trinta centímetros. A entrada e o posible corredor de acceso semella que están orientados ao S-L.

Fotografía do ano 2016 do Colectivo Patrimonio dos Ancares.

Segundo Xabier Moure, nunha visita á anta a primeiros da década de 2020, corroboraron a descrición xeral de Fernández López e, ademais, constataron unha agresión á pedra cobertora que foi esnaquizada pola metade.

Fotografía da década de 1980. Autor: Enrique López Fernández.

Logo das denuncias e comunicados ao Concello e ao Servizo de Patrimonio Cultural por parte do Colectivo Patrimonio dos Ancares, a primeiros do ano 2021, a necrópole foi sinalizada pola Deputación Provincial de Lugo a través da Reserva da Biosfera dos Ancares Lucenses.

EN SIGRÁS, SAÚDE, SORTE E LIBROS!!!

ENLACES E BIBLIOGRAFÍA IMPRESCINDIBLES

https://patrimoniogalego.net/index.php/31681/2013/01/anta-de-ferreiruas/

https://arqueoloxiadosancares.blogspot.com/2011/01/mamoas-petroglifos-e-castros-navia-de.html

Vázquez Seijas, M. "Monumentos megalíticos. A Casía da Arquela" Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Lugo. Tomo 1, nº 2. 1942.

Vazquez Seijas, M. "Lugo en los tiempos prehistóricos" Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Lugo, 1943.

López Fernández, Enrique. "Megalitos y mámoas en el ayuntamiento de Fonsagrada" Boletín do Museo Provincial de Lugo, 1992.

PEDRAFITA-MENHIR EN LEBOREIRO. A Baixa Limia

PEDRAFITA-MENHIR EN LEBOREIRO

SOSPEITOSOS HABITUAIS IX

"Aunque estés solo, no debes decir ni hacer nada malo. Aprende a avergonzarte más ante ti que ante los demás."

Demócrito de Abdera

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Como tantas outras veces,  sumerxido  nese global mundo internetiano, atopei, nunha ruta desas que deseñan e publican en wilkiloc, unha fotografía dun gran esteo en cuxo pé sinalábase "Pedrafita do Leboreiro". Nada mais sei deste esteo, deste poderoso sospeitoso habitual... O único que podo dicir é que ten forma cilíndrica, que debe medir mais de dous metros de altura e, o mais importante, sitúase na penechaira da Serra do Leboreiro, na Raia Seca, nesa mítica fronteira entre Portugal e España onde se empraza unha das mais grandes concentracións de mámoas de toda a península ibérica, sin esaxerar.

Ruta e mapa extraídos de: 
https://carris-geres.blogspot.com/2020/02/mapa-do-circuito-dolmenico-da-serra-do.html

Lugares míticos xa no imaxinario real megaliteiro, situados nestas terras de fronteira como Outeiro das Augas, Portela do Pau, Penedos da Canteira, Outeiro de Ferro Penagache... Emprazamentos de grandes antas e poderosas mámoas, a mais de mil douscentos metros de altitude, unha gran penechaira nesta insondable Serra do Leboreiro, onde se cadra destaca, polo seu descomunal volume, a Mota Grande de Verea: a impresionante cámara que agocha no interior componse de grandes esteos completamente decorados con gravuras e pinturas case únicas.

Ruta e mapa extraídos de: 
https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/circular-serra-do-leboreiro-28208113

En algunhas das mámoas chantaron vértices xeodésicos e diversos moxóns que van sinalando a fronteira; tamén algunha mámoa fai por si mesma de moxón fronteirizo como a Mota Grande. É evidente que no caso deste esteo, nin se trata dun vértice xeodísico nin se parece en nada aos diversos marcos que van sinalando a fronteira entre os dous países.

Por iso, neste contexto tumular, onde se erixen mais de cento trinta mámoas en ambos os dous lados da fronteira,  e onde se alza este novo exemplar, considero  que ben poidera ser engadido ao catálogo das pedrafitas-menhires do país galego.

Tanto o contexto como a morfoloxía suxiren a posibilidade nada desdeñable de constatar a súa cualidade megalítica.

En Sigrás, saúde, sorte e  libros!!!

ENLACES

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/outeiro-de-augas-a-mota-v-xeodesico-pau-mamoas-alto-da-portela-do-pau-peneda-geres-serra-do-laborei-21601500/photo-13595546

https://carris-geres.blogspot.com/2020/02/mapa-do-circuito-dolmenico-da-serra-do.html

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/circular-serra-do-leboreiro-28208113

https://carris-geres.blogspot.com/2020/03/o-megalitismo-da-serra-do-leboreiro.html

ANTA-DOLMEN MÁMOA DE PENA SERRADA. San Xoán de Parada, Outeiro de Rei.

ANTA-DOLMEN DE PENA SERRADA

RUTA ARQUEOLÓXICA DE O ACEVEDO VI

"La masa masiva de la tierra en realidad se reduce a la insignificancia en comparación con el tamaño de los cielos."

Nicolás Copérnico

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

A necrópole de Pena Serrada conta con seis mámoas e só dúas delas presentan algún resto de estrutura arquitectónica megalítica ou cámara. Está preto da necrópole de Jolfa, tamén constituida por seis mámoas. 

Fotografía de megaliticia.

Pouco teño que dicir da anta que presento nesta entrada, mais que se trata dunha  enorme mámoa e que conserva dous esteos da cámara. Baixando un pouco mais pola ruta arqueolóxica, atópanse as mámoas de Pascuais.

Outra vista, moitos anos antes.

OS PETRÓGLIFOS DE PENA SERRADA

Afloramento rochoso de Pena Serrada.
Foto, Concello de Outeiro de Rei.

Os petróglifos ou gravados rupestres de Pena Serrada foron documentados no ano 2016 polos arqueólogos Meijide Cameselle e Senín Fernández, que catalogaron o gran panel de petróglifos gravados nun afloramento rochoso de grandes dimensións e definiron dous motivos diferentes de gravuras rupestres. Atópanse a quinientos trinta e dous metros de altitude. O conxunto foi decladado Ben de Interese Cultural (BIC) no ano 2017.

Cazoliñas de Pena Serrada. Foto de Xabier Moure

Dicía que os arqueólogos identificaron dous motivos diferentes de gravuras. Por unha banda, no extremo do oeste, unha combinación circular composta por tres círculos concéntricos cunha cazoliña no centro. Atópase moi desgastado pola acción erosiva dos elementos. Pola outra, na parte central da rocha, aparece un grupo de quince cazoliñas entre diaclasas de granito, e agrúpanse nunha superficie de dous metros por un metro e trinta centímetros. Tamén aparecen varias gravuras que parecen debuxar ferraduras. As cazoliñas e os círculos concéntricos adoitan datarse na Idade do Bronce e as ferraduras talvez sexan da Idade Media.

Concéntricos de Pena Serrada.
Fotografía, megaliticiablogspot.com

Dentro do imaxinario popular destaca a lenda que recolle Meijide Cameselle: as gravuras con forma de ferradura non son outras senon as pegadas que deixou o cabalo de Santiago (que se supón blanco) cando pasou pola bisbarra.

En Sigás, saúde, sorte e libros!!!

ENLACES

https://megaliticia.blogspot.com/2015/12/mamoa-da-pena-serrada.htmlhttps://outeiroderei.gal/turismo/natureza/rutas/ruta-arqueoloxica-de-o-acevedo/

https://eu.wikiloc.com/ibilbide-senderismo/ruta-arqueoloxica-do-acevedo-69241883

https://eu.wikiloc.com/ibilbide-senderismo/ruta-arqueoloxica-do-acevedo-69241883/photo-45584628

https://patrimoniogalego.net/index.php/90088/2016/11/petroglifos-da-pena-serrada/

https://outeiroderei.gal/turismo/patrimonio-historico-artistico/petroglifos/
https://megaliticia.blogspot.com/2015/12/petroglifos-da-pena-serrada.html
https://outeiroderei.gal/turismo/patrimonio-historico-artistico/petroglifos/