ANTA-DOLMEN DE BORRAXEIROS, NECRÓPOLE DAS DEVESIÑAS. San Cristovo de Borraxeiros, Agolada.

ANTA-DOLMEN DE BORRAXEIROS

"Algunos libros deben ser probados, otros son para ser tragados y algunos son para ser masticados y digeridos."

Francis Bacon

 

 Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Hoxe volto ás extraordinarias Terras de Agolada, esas terras que me siguen atraendo coma un imán. Unha viaxe marabillosa, malia que só sexa coa imaxinación e, por suposto, con internet. Unha viaxe marabillosa ás dezanas terras de Agolada: desde Melide, xa sabedes, transitamos pola AC-840 e logo de cruzar a Ponte do Arcediago, que salva as augas do río Ulla, xa entramos na provincia de Pontevedra pola estrada PO-840. Un fermoso tramo ata a capital municipal.

Fotografía de 
https://www.wikiloc.com/outdoor-trails/
necropole-das-devesinas-15922205

Agolada é un concello que xa se constitúe nunha das principais estacións megalíticas de Galicia, tanto pola cantidade de antas e dolmenes como pola súa calidade. Hoxe imos incrementar a cantidade e a calidade cun novo exemplar que se atopou no ano 2016 na parroquia de Borraxeiros.

Pois ben, nalgún lugar da parroquia de San Cristovo de Borraxeiros, atópase a anta do mesmo nome, dada a coñecer polo lalinense García Alén, como dicía antes, no ano 2016. A min chegoume por unha nova no xornal La Voz de Galicia. 

Fotografía de García Alén, de Patrimonio Galego.net

En efecto, a anta, ata ese momento, non estaba catalogada e, por suposto, era un elemento megalítico descoñecido tanto pola comunidade megaliteira como polas autoridades encargadas de velar pola integridade, conservación e catalogación destes grandes monumentos.

A Anta, segundo relataba García Alén na nova do xornal, forma parte dunha necrópole que quedou ao descuberto cando se procedeu ao desbroce dun piñeiral. O lugar de emprazamento desta pequena necrópole coñécese co nome de As Devesiñas e está nós lindeiros entre os concellos de Agolada e Antas de Ulla. Componse de tres mámoas e están, entre a primeira e a terceira, a unha distancia duns cen metros. O seu descubridor destaca unha delas, a situada mais ao sur, polas súas dimensións, posto que acada os vinteseis metros de diámetro e está a conservar dous chantos da cámara megalítica así como outra enorme lousa tirada no chan que mide mais de dous metros e medio. 

Fotografía megaliticia.blogspot.com

A uns corenta e cinco metros ao suroeste, aparece a segunda mámoa que mide dezaoito metros de diámetro moi esnaquizadaa e con evidencias dunha violación para extraer os chantos da cámara: debido a esto, a altura non sobrepasa o metro. A terceira mámoa atópase a menos de corenta metros da anterior e amosa unhas medidas semellantes.

 

Fotografía megaliticia.blogspot.com

Entre estas dúas mámoas, que non conservan á vista ningún resto da cámara, pódense observar diversos esteos que probablemente formasen parte das súas estruturas arquitectónicas. Nas fotografías que  puidemos contemplar, podense albiscar os restos da coiraza pétrea.

EN BORRAXEIROS HAI MAIS

Xa que estamos nesta fermosa parroquia, e por non achegármonos ás Mámoas do Acedo, imos recomendar dous recursos histórico-artísticos que é necesario visitar baixo calquera punto de vista a saber, o Castelo-Pazo de Borraxeiros e a igrexa de San Cristovo do mesmo nome.

Igrexa de San Cristovo de Borraxeiros. 

De orixe románico do século XII con reformas posteriores. Aínda así conserva a porta occidental que se desenvolve a través de dúas arquivoltas con catro columnas acodilladas nas xambas, que rematan con capiteis labrados con motivos xeométricos e vexetais. 

Portada occidental da Igrexa de San Cristovo de Borraxeiros
Foto: Concello de Agolada.

As arquivoltas, no extremo mais alonxado, coroan cunha moldura axedrezada e logo deistribúense a través de mediascanas e boceis, nos que se insiren bolas equidistantes. O tímpano, bordeado con arquiños de ferradura cegos, e unha cruz grega no centro xeométrico.

Fortaleza-pazo de Borraxeiros.

Nunha descrición do século XVIII descríbense as poderosas murallas ameadas, as pedras armeiras dos Salgado así como, cara ao oeste, a cimentación dunha torre; cara ao leste un foxo e un contrafoxo cheos de auga.  Hoxe en día a fisonomía do que fora unha poderosa fortaleza medieval, adoptou a imaxe dunha residencia pacega señorial.

 

Fotaleza-pazo de Borraxeiros.
Fotografía: www.paxinasgalegas.es

A fortaleza, antes da súa restauración-reconstrución, posuía poderosas murallas ameadas, torre da homenaxe así como foxo  e contrafoxo. O primitivo castelo figura na relación dos derrubados polos Irmandiños feita polo licenciado Molina. En definitiva, unha extraordinaria construción ubicada nunha tamén extraordinaria ubicación. É necesario visitala sen mais ningún tipo de disculpa.

En Sigrás, nun día chuvioso e húmido de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

COUSAS MOI INTERESANTES

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de_9.html

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/lalin/2016/10/20/roza-dejo-descubierto-necropolis-borraxeiros/0003_201610D20C4993.htm

lhttps://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/lalin/2016/10/20/roza-dejo-descubierto-necropolis-borraxeiros/0003_201610D20C4993.htm

https://www.paxinasgalegas.es/fiestas/pazo-de-borraxeiros-agolada-17947.html

https://www.wikiloc.com/outdoor-trails/necropole-das-devesinas-15922205

https://megaliticia.blogspot.com/2017/05/dolmenes-pontevedra.html

https://patrimoniogalego.net/index.php/89989/2016/10/necropole-da-devesina/

ANTA-DOLMEN DA DEGUESA. San Salvador da Xironda, Cualedro

ANTA-DOLMEN DA DEGUESA

"El tiempo es un bandido vengativo que roba la belleza de nuestra juventud. Nos deja con la carne flácida y desgarrada, y las encías ardiendo con las cuencas vacías."

Rafael Sanzio

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

O Concello de Cualedro, na extraordinaria e fronteiriza Terra de Verín, terra do Támega, sigue a proporcionar interesantes e impresionantes elementos megalíticos, malia que neste caso aparecese froito dun lance inexplicable, absolutamente reprobable e incluso penado legalmente: a roturación dos terreos para unha plantación forestal realizada no ano 2016.

Segundo as informacións do excepcional investigador das cousas do Támega, Bruno Rúa, estamos diante duns cantos esteos descontextualizados. Un deles semella que está na súa posición orixinal; o outro atópase tirado á súa beira. A ubicación dos restos de esteos da cámara megalítica atópanse nunha penechaira preto da aba do monte Larouco. 

Fotografía de Bruno Rúa.

A roturación foi tan salvaxe que non se aprecia, segundo Rúa, nin se albisca absolutamente ningún resto da mámoa na que con total seguridade se acubillaba. Cabe tamén a posibilidade de que a mámoa xa desaparecese froito das labouras agrícolas que ata ben pouco se viñan realizando nesta área, sementando diversos cereais coma o centeo. O continuado traballo agrario foi achanzando, posiblemente, e diminuindo o volume da mámoa... Como testemuña acertadamente Bruno Rúa, a ubicación responde ás características de ubicación doutras moitas mámoas da bisbarra.

Fotografía de Bruno Rúa.

Un feito destaca sobre calquera outro con respecto aos restos desta lamentablemente novedosa para mín anta megalítica: é o esteo que está arroxado, tirado no chan, que amosa tres coviñas labradas nunha das súas caras á vista e que probablemente teña algunhas mais na cara que non está á vista, segundo lle contou un veciño do lugar. 

Sinala o incombustible Bruno Rúa que en toda a zona adxacente abondan os petróglifos con coviñas, e os veciños comentan a existencia de diversas pedras gravadas con diversas cazoliñas semellantes ás da nosa anta. 

O paradóxico deste caso é que a plantación de piñeiros que se levou a cabo e que esnaquizou esta anta foi promovida por entidades públicas e con financiación tamén pública. 

O Tempora, oh mores!

ALGUNHAS RUTAS POR TERRAS  DE CUALEDRO

O Concello de Cualedro ofrece diversas rutas que non adoitan engadir elementos megalíticos. Aínda así é un territorio que merece unha visita para coñecer, por medio deses itinerarios, a súa espléndida riqueza natural e os seus diversos monumentos histórico-artísticos e arqueolóxicos.  Son rutas bastante accesibles, sen moita dificultade e están ben sinalizadas.

Entre  as rutas, que califican de históricas, recomendamos desde aquí a ruta do Castelo, a Ruta da Igrexa e o Sendeiro do Río.

En Sigrás, no último día de abril de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

PARA INCREMENTAR O NOSO COÑECEMENTO

https://historiadegalicia.gal/2016/10/removen-mamoas-en-cualedro-para-plantar-pineiros/

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2013/11/mamoas-e-antas-de-galiza-ii.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/petroglifos-de-galiza-ii.html

https://www.cualedro.es/wp-content/uploads/2018/07/guiaGAL2016.pdf

https://www.galiciamaxica.eu/mini/cualedro-maxico/

https://portalpueblos.com/cualedro/patrimonio-de-cualedro

Bruno Rúa: "Guía Arqueolóxica da comarca de Monterrei."

ANTA-DOLMEN MÁMOA I DE VALDECEBES. Santa Baia de Bendollo, Quiroga.

ANTA-DOLMEN MÁMOA I DE VALDECEBES.

"La tradición de lo oprimido nos enseña que el estado de excepción en el que vivimos es la regla."

Walter Benjamin

Debuxo Versión de Moncho Boga, 2024.

Hoxe vou ás terras magníficas de Quiroga: o ouro, o Sil, a porta do Courel, os castelos, a tremenda romanización, o aceite, as olivas..., e un espectacular universo de fantásticas lendas. Todavía recordo a primeira vez que fixen unha incursión por estas montaraces terras, a primeira vez que vin o río Sil, a tremenda subida para acceder ao Courel, o Castelo de Torrenovaes, Montefurado... Foi un auténtico descubrimento aló polos anos oitenta do século XX.  E esta é aprimeira vez que escribo unha entrada megalítica nestas asombrosas terras, neste mítico solar de romanos e celtas, de suevos e galaicos, de xente galega.

A Anta de Valdecebes está situada moi preto da aldea de Soldón e de Figueirido. Desde Soldón, hai que pasar pola igrexa de Santa Baia de Bendollo (tamén está cerca a ermida da Nosa Señora das Neves) e, despois, hai que encomendarse aos mensaxeiros dos deuses... A distancia, desde a aldea de Soldón e a súa estación de tren, é aproximadamente de tres quilómetros.

Fotografía de Xabier Moure.

Grazas ao blogue, como case sempre, de Xabier Moure, atopei esta cámara megalítica na parroquia de Bendollo, aínda que tamén se pode constatar a existencia de varias necrópoles megaliticas nas parroquias de Bendollo, Cereixido e Vilar do Lor. En Valdecebes, moi preto da anta que amoso aquí, hai outra mais sen estrutura arquitectónica á vista.

Fotografía de Xabier Moure.

As dúas mámoas acadan cadansúa nove e trece metros de diámetro, dispoñen do seu correspondete funil de violación e, a que estamos a analizar, consta dunha estrutura arquitectónica composta de sete esteos. Supoñemos que a estrutura debuxa unha cámara poligonal simple con corredor pouco desenvolvido.

Mapa de mapcarta.com

Algunhas necrópoles megalíticas nas cercanías da necrópole de Valdecebes:

-Necrópole do Monte da Medorra en la Parroquia de Cereixido, lugar de Fiais: 13 mámoas

-Necrópole do Alto da Medorra en la Parroquia de Vilar do Lor, lugar de Orxais. 3 mámoas

-Necrópole do Monte da Medorra en la Parroquia y lugar de Vilar de Lor: 2 mámoas.

IMPOSIBLE RELATAR TODO O QUE PODEMOS VER EN QUIROGA

Podería dicir, seguindo os tópicos,  "descubre os encantos de Quiroga, un tesouro..." Por iso vouno dicir: descubre os encantos de Quiroga, un tesouro case inédito... Quiroga e a súa Comarca é hoxe Xeoparque Mundial da UNESCO, coa denominación "Montañas do Courel", sen dúbida unha distinción merecida e que dará pulo a un turismo sostible. Sen entrar en moitos detalles, parece que xa é unha redundancia subliñar o tremendo e magnífico patrimonio histórico-artístico e natural: neste caso é unha auténtica realidade.

Mapa da Comarca de Quiroga.
 Concello de Quiroga.

O seu marcado carácter montesío ven determinado pola Serra do Courel ao norte e o Canón do Sil ao sur. Por iso é salientable comenzar polo canon do Sil e Montefurado, os paseos fluviais, os conxuntos histórico-artísticos e etnográficos (Aldea de Seara, conxunto histórico-artrístico de O Hospital), a minas romanas de Margaride de Lor, o Castelo de Torrenovaes...

Castelo de Torrenovaes
Foto Óscar Franco

Para os forofos das andainas, unha chea de rutas perfectamente sinaladas: Fonte do Cal a Cereixido, Ruta A Seara ao Pico Pía Páxara, Ruta Cascada de Vieiros, Ruta da Encomenda, Ruta do Val do Río Quiroga, Ruta de Montouto e Dehesa do Cervo...

Lagoa de Lucenza.
Foto: Concello de Quiroga.

Na capital municipal, destacan dous primorosos museos: Museo Etnográfico Municipal e Museo Xeolóxico de Quiroga.

E como semella que me dan mareos cando penso no traballo que me levaría contar todas as marabillosas historias, lendas e costumes da Terra de Quiroga, deixovos coa mel nos beizos para que poidades investigar e visitar  sen ningún tipo de  pereza estas indispensables paraxes, porta da Serra do Courel. Malia isto, aí van dúas cautivadoras lendas.

DÚAS ENCANTADORAS LENDAS

De onde procede o topónimo Torrenovaes ou Torre Novaes? Conta unha preciosa lenda que, coma todas, ten visos históricos verídicos, o nome do castelo procede da contestación dun home do lugar a un forasteiro fidalgo que andaba a preguntar como chegar a ela. Cando chegaron, o guía sinalou ao fronte e díxolle antes de despedirse: "Aquela torre nova é". E o figalgo contestou: "Torre nova é, en verdade". De onde a fortaleza tomou o nome, Torre Novaes ou Torrenovaes.

Vista do río Sil e Quiroga.
Foto, Concello de Quiroga.

Pero aínda hai outra fermosa lenda de tráxico final, como adoita acontecer coas grandes historias. Sucedeu así: o Señor do Castelo de Torrenovaes tiña unha filla loira, de beleza proverbial... Esta fermosa dama  mantiña relacións amorosas cun aposto mozo de baixa condición social. Vianse pola noite entrando polo pasadizo que comunicaba o castelo coa outra ribeira do Sil. Quixo o destino, a mala sorte ou as malas linguas, que o Señor do Castelo se enterase dos para él ilícitos encontros amorosos, de xeito que ordenou que, cando os xóvenes amantes se atoparan no túnel, tapiaran ambas as dúas entradas...

Castelo de Torrenovaes.
Foto, Concello de Quiroga.

A lenda remata aseverando que as pepitas de ouro  que leva o Sil proceden dos dourados cabelos  da xoven dama. Tamén se conta que algúns días, na ribeira do río, non só se escoitan os profundos suspiros dos namorados, senon que tamén téñense visto pasear polas ribeiras  do Sil nas noites de lúa chea.  Un amor eterno, sen dúbida.

En Sigrás, no mes de maio de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ALGÚNS ENLACES INTERESANTES

https://concellodequiroga.com/es/turismo-en-el-ayuntamiento-de-quiroga/puntos-de-interes-del-ayuntamiento-de-quiroga/

https://mapcarta.com/es/N11758429988/Mapa

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de.html

https://viajocomoquiero.com/que-ver-en-quiroga/

https://patrimoniogalego.net/index.php/23097/2012/08/castelo-de-torres-novaes/

https://concellodequiroga.com/turismo-no-concello-de-quiroga/rede-de-miradoiros-do-concello-de-quiroga/miradoiro-da-conchada-en-san-martino/

https://concellodequiroga.com/es/turismo-en-el-ayuntamiento-de-quiroga/puntos-de-interes-del-ayuntamiento-de-quiroga/castillo-de-los-novaes/

ANTA-DOLMEN DE FONTEMOUREIRAS. San Xoán de Sabardes, Outes

ANTA-DOLMEN DE FONTEMOUREIRAS

"Las universidades no enseñan todas las cosas..., así que un médico debe buscar viejas brujas, gitanos, hechiceros, tribus errantes, viejos ladrones y forajidos por el estilo y recibir lecciones de ellos. Un médico debe ser un viajero... El conocimiento es experiencia."

Paracelsus

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Serra de Outes, concello de costa e interior, onde a Ponte Nafonso destaca con personalidade de seu, pero onde o mar e os ríos confirenlle unha idiosincrasia propia. Un concello que non é alleo ao horizonte megalítico de Galicia, onde, estou seguro, aínda hai moitas cousas por descubrir.

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Fontemoureira: o topónimo xa é indicativo dun lugar especial, dunha paraxe mítica, dunha paisaxe onde os mouros camparon e camparán sempre ás súas anchas. Os extraordinarios construtores de monumentos megalíticos, de castros, de formacións naturais, de petróglifos, de fontes, de mananciais, seguen a vivir entre nós, a estar con nós, cuidando e nomeando os nosos mais espectaculares elementos arqueolóxicos da prehistoria, do megalitismo atlántico.

Fotografía de Elixio Vieites.

Esta anta está situada a uns douscentos metros do panel de petróglifos de Fontemoureira e a mámoa na que se insire acada ao redor de catorce metros de diámetro. A estrutura arquitectónica da anta confórmase e desenvólvese a través de cinco esteos que sobresaen desde o funil de violación.

Fotografía de megaliticiablogspot.com

Atópase situado a uns cento corenta metros de altitude nunha especie de rechán a xeito de aterrazamento cunha ampla visibilidade sobre a ría de Muros e Noia. Está absolutamente rodeado dunha plantación de piñeiros que axfisian toda a súa contorna. A altura da mámoa non chega aos dous metros.

Fotografía de Elixio Vieites.

O lugar da parroquia de Sabardes onde se asenta denomínase Cernadas. A propiedade é privada e, como dicía antes, está adicada a unha explotación forestal de piñeiros.

QUE PODEMOS VER EN OUTES.

Tendo ao seu arredor por unha parte Noia e pola outra Muros, semella que o Concello de Serra de Outes queda reducido a un territorio esquecido entre dous grandes recursos históricos e turísticos da ría: nada mais lonxe da realidade. Outes ten moitos e variados recursos e recunchos que ben merecen unha visita.

Vista desde Serra de Outes.
Foto Concello de Outes.

Ubicado no suroeste da provincia da Coruña, na Ría de Muros e Noia, pertence á Comarca de Noia. A capital municipal é Serra de Outes, e o río Tambre caracteriza con voz propia a esencia do municipio.

Os espectaculares sitios de praia combinan harmónicamente con recursos, ata fai pouco descoñecidos, do interior. Paseos fluviais, sendeiros de montaña, patrimonio arqueolóxico...

Vista do esteiro do río Tambre e Ponte Nafonso.
Fotografía Concello de Outes.

Varios puntos moi recomendables desde onde se pode contemplar a Ría de Muros e Noia e boa parte do concello de Outes o constitúen o Monte Tremuzo (531 ms de altitude), a Pedra Serpal, o Monte da Pena e o Miradoiro do Castelo. Son auténticas atalaias e miradoiros desde onde contemplar un universo case infinito.

Douscentos setenta metros de lonxitude acada a Ponte Nafonso, unha das mais famosas e fermosas de Galicia, que salva o cauce do río Tambre e une os concellos de Noia e Outes: vinte arcos, algúns de tipo oxival, e diversas reconstrucións debido ás vicisitudes da historia.

Petróglifos de Fontemoureira.
wikiloc.com/rutas-outdoor/dolmen-y-petroglifos-de-fontemoureira

Por variar un pouquiño, paga a pena visitar os Muíños de Albeida no lugar de Rates: conforman un conxunto de muíños dispostos nunha racional disposición ao longo do regato do mesmo nome. Desde este espléndido lugar, comenza unha ruta de sendeirismo que serpentea entre uns oito muíños, circulando por douscentos cincoenta e tres chanzos que levan ata eles.

E, PARA REMATAR, UNHA FERMOSA LENDA

Pero a ponte Nafonso non se limita a ser un necesario, e durante moitos séculos, única vía de tránsito para salvar o esteiro do río Tambre pouco antes da súa desembocadura nos umbrais do Mar Océano: a Ponte Nafonso tamén ten, como debe ser, unha fermosa lenda. Contan os brumosos e anónimos bardos que, na extremeira que bordea os lindeiros con Outes, a ponte debuxa un raro e case paradóxico requebro o cal, segundo as verídicas fontes do pasado lendario, ningún experto facedor e refacedor de pontes foi nunca capaz de  enderezar. 

Ponte Nafonso.
Foto de https://www.elespanol.com/quincemil

Tamén, eses mesmos notarios da antigüidade, relatan que o arquitecto encargado deseñador da ponte (chamado casualmente Afonso) era irmán do arquitecto do mosteiro de Toxosoutos. Ambos os dous comprometéranse a non ver a obra do outro ata que non estivese rematada: Afonso cumpriu a promesa e, a xeito de penitencia, morreu antes de poder ollar a súa propia obra rematada.

En Sigrás, nun mes calquera (preto ou de cheo na primavera) de 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

POR SI QUEREMOS VER E SABER ALGO MAIS

https://patrimoniogalego.net/index.php/100415/2018/08/dolmen-de-fonte-moureira/

https://www.paxinasgalegas.es/dolmen-de-fontemoureira-714741em.html

https://es.wikiloc.com/rutas-outdoor/dolmen-y-petroglifos-de-fontemoureira-27543238

https://turismo.outes.gal/

https://www.elespanol.com/quincemil/vivir/escapadas/20201109/mejores-planes-cosas-ver-outes-visita/534698278_0.html

ANTA-DOLMEN OUTEIRO DE CAVALEDRE 12. Santiago de Requiás, Muíños.

ANTA-DOLMEN OUTEIRO DE CAVALEDRE 12

"Siendo su verdadero interés la negación de la cosificación, el espíritu se desvanece cuando se consolida como un bien cultural y es distribuido con fines de consumo. El alud de informaciones minuciosas y de diversiones domesticadas corrompe y acontece al mismo tiempo."

Theodor W. Adorno

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

Pouco podo dicir dos restos que permanecen desta anta. A verdade é que permanece debaixo das augas durante a meirande parte do ano e só se pode contemplar cando a seca é bruttal, cando hai que organizar as rogativas..., e dicir moi poucas veces...

Fotografía de maegaliticiablogspot.com

De entre unha morea de pedras, destaca un esteo un pouco mais grande que formaba parte da estrutura arquuitectónica da anta. Non podemmos deducir o tipo de planta a teor dos restos que quedan.

O que podemos case asegurar é que estaba inserida nunha mámoa de tipo medio-pequeno, e que non só posuía anel peristalítico senon tamén coiraza pétrea. 

Fotografía de maegaliticiablogspot.com

O Encoro de Maus de Salas, esa tremenda necrópole asolagada, segue a dar froitos e sorpresas estupendas, a pesares do desasosego que produce ver emerxer esas potentes estruturas nalgunha época dalgún ano. Por iso cando nos achegamos por eses fermosos vieiros da arte megalítica, non podemos deixar de sorprendernos e alucinar pensando en todo o rico patrimonio megalítico que descansa debaixo do peso inconmensurable das augas embalsadas. 

E tamén, de paso, a inmensa tristura e desacougo que produce ver ese inmenso patrimonio esmorecer pouco a pouco, sen poder ser estudado, comprendido e disfrutado.

 

En Sigrás, nun espléndido día da primavera de 2025

Saúde, sorte e libros!!!

ASÍ SABEREMOS UN POUQUIÑO, MOI POUQUIÑO, MAIS

https://www.concellomuinos.com/outero-de-cabaladre

https://terracelanovaserraxures.com/es/portfolio/megalitos-do-val-do-salas-necropole-de-outeiro-de-cavaladre/

https://www.facebook.com/xavierperdiz/posts/pfbid02Wa77shf34WpAbodctKpmkose6hLfZYk8as5k2kzeRc6ffYVEwmCcCWmaFvdBBPtQl

ANTA-DOLMEN PICO DAS PALLAS. San Cibrao de Aspai, Outeiro de Rei.

ANTA-DOLMEN PICO DAS PALLAS

RUTA ARQUEOLÓXICA DE O ACEVEDO V

"La vanidad nos persigue hasta en el lecho de la muerte. La soportamos con entereza porque deseamos superar su terrible grandeza y cautivar la admiración de los espectadores."

Santiago Ramón y Cajal

 

Debuxo de Moncho Boga, 2024.

E sigo coa miña ruta particular, ruta dos sonos, dos megalitos que me levan a épocas ignotas perdidas nas brumas dos tempos, pouco coñecidas, das que non facemos mais que imaxinar, que construir un mundo que seguramente non se acerca nin de lexos á mais remota realidade. Pero atrae coma un imán, atrae sen compasión, sen deixar acougo, estimulando unha imaxinación que talvez non sexa lexítima, pero que sen dúbida constitúe todo un placer.

Fotografía de Núñez Jato.

A Anta-dolmen do Pico das Mallas atópase encravada no Coto de Province, na parroquia de Aspai, nun alto con amplo dominio visual sobre toda a contorna. Foi documentado na memoria de prospección realizada por Núñez Jato no ano 1990, onde aclaraba que o seu emprazamento estaba moi próximo á Anta Forno dos Mouros, na cima dun outeiro moi próximo. Tamén clarexaba que o Pico das Mallas facía de marco de termo entre os concellos de Friol e Outeiro de Rei.

Foto Ruta Arqueolóxica do Acevedo. 
Concello de Outeiro de Rei.

Segundo o ubicuo e incansable investigador Xabier Moure, foi documentada por el mesmo en outubro de 2016. Sen embargo Núñez Jato no ano 1990, como dicía antes, xa definia e documentaba esta cámara megalítica do seguinte xeito, pouco mais ou menos: conserva catro esteos da cámara, e na parte superior dun deles aparecía gravado un cadrado, aínda que o debuxo estaba moi erosionado. No lado oeste da mámoa aparece escavado un dos muros que antiguamente empregábanse para separar os terreos particulares.

Fotogarafía do blogue megaliticia.

Sexa como sexa, a anta-dolmen Pico das Mallas atópase a case quinientos cincoenta metros de altitude e está inserida nunha mámoa que mide ao redor de catorce metros de diámetro por uns dous metros de altura. 

Planta da anta Pico das Mallas.

En calquera caso e en definitiva, o conxunto componse a través dun túmulo de forma hemiésferica  apreciándose en toda a súa superficie abondosas pedras que, con seguridade, formaban a coiraza pétrea. Na parte superior ou croa destaca o funil de violación que está a acubillar a cámara que conserva tres chantos da súa estrutura arquitectónica. A mámoa  acada nos eixos meirandes ao redor de dezaseis metros e a altura non chega aos dous metros.

Foto Ruta Arqueolóxica do Acevedo. 
Concello de Outeiro de Rei.

Parece ser que non se aprecian alteracións significativas con respecto á descrición de Núñez Jato nin do informe realizado no ano 2016 por G. Meijide e J. Senín.

Foto Ruta Arqueolóxica do Acevedo. 
Concello de Outeiro de Rei.

Moure cóntanos que  non moi lonxe da anta do Pico das Mallás aparecen ao redor dunha ducia de túmulos e algúns petroglifos que él mesmo localizou o mesmo día do ano 2016.

Fotografía do blogue megaliticia.

Semella que no ano 2016, segundo Moure, non estaba catalogada; sen embargo, a día de hoxe a anta   denominada Pico das Mallas I, está catalogada en Patrimonio da Xunta de Galicia co códico GA27039087, despois da comunicación de  Moure a Patrimonio.

En Sigrás, nos mes dos maios e das frores, 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

INFORMACIÓN MOI ÚTIL

https://outeiroderei.gal/turismo/natureza/rutas/ruta-arqueoloxica-de-o-acevedo

https://patrimoniogalego.net/index.php/90099/2016/11/mamoa-do-pico-das-mallas/

https://megaliticia.blogspot.com/2015/12/mamoa-do-pico-das-mallas.html

https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/ruta-arqueoloxica-do-acevedo-69241883#lb-embed

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-de-galizagalicia-provincia-de.html

PEDRAFITA-MENHIR O MARCO DA GÁNDARA. San Salvador de Neiras, Sober.

PEDRAFITA-MENHIR O MARCO DA GÁNDARA.

"Que una ambición sagrada invada nuestras almas, para que, insatisfechos con la mediocridad, deseemos con entusiasmo las cosas más elevadas y nos esforcemos con todas nuestras fuerzas para obtenerlas, ya que podemos hacerlo, si lo deseamos."

Giovanni Pico della Mirandola

Debuxo versión de Moncho Boga, 2024.

A Pedrafita-marco-menhir de A Gándara atópase insertada, sólidamente clavada,  no sitio do mesmo nome, lugar de Roxos, parroquia de Neiras. A ubicación repite algunhas das constantes propias das pedrafitas galegas, neste caso a situación nunha ampla e extensa chaira e ademais ao carón dunha antiga ruta de comunicación, talvez prehistórica, un camiño tradicional e ancestral. A pedrafita-marco, cunha omnipresente presenza na chaira, fai de marco de termo entre as parroquias de San Salvador de Neiras e Santo Estevo de Refoxo. O río Neiras serpentea non moi lonxe en dirección norte-sur, preto do lugar de O Roxo.

Fotografía de Xabier Moure en onosopatrimonioblogspot.com

Este pequeno pero poderoso esteo amosa os típicos rasgos que permiten a súa adscrición ás pedrafitas da tipoloxía fálica. A feitura e a presenza de dúas coviñas confírenlle un claro aspecto de pedrafita neolítica, como atestigua Alberte Alonso, que a constextualiza no ámbito das pedrafitas de tipo fálico.

As principais novas encol desta pedrafita-marco de termo proceden en case toda a súa totalidade dos interesantísimos apuntamentos de Xabier Moure no seu blogue onosopatrimonio.

Fotografía de Xabier Moure en onosopatrimonioblogspot.com

A pedrafita, malia que semella, e é, de reducidas dimensións, o que sobresae do chan acada unha altura dun metro aproximadamente e unha anchura máxima, na base, de sesenta e cinco centímetros. O mais interesante e significativo (como apuntaba antes) desta pedrafita, probablemente reutilizada como marco de termo, son as gravuras que aínda se poden apreciar: na cara do norte aparece a gravura  do que presumiblemente é a letra "N" invertida (Neiras) e unha coviña ou cazoliña; na cara do sur sobresae unha "R" (Refoxo) así como outra pequena cazoliña. Nas outras dúas caras destacan, como adoita ser habitual nos fitos demarcatorios, dúas cruces latinas tamén gravadas. Segundo Moure este era o marco lindeiro que separaba os territorios das parroquias de Neiras e Refoxo. Pero ademais, noutrora, marcou os lindeiros entre os concellos de Monforte (ao que pertencía a parroquia de Neiras) e Sober.

Sabemos tamén, a partir das pescudas de Moure, que o marco da Gándara cítase no Catastro do Marqués da Ensenada como límite das dúas parroquias. Nelas exercían o seu poder xurisdicional o conde de Amarante (Refoxo) e o conde de Lemos (Neiras). 

Fotografía de Xabier Moure en onosopatrimonioblogspot.com

Atopámonos sen dúbida noutro caso claro da funcionalidade da pedrafita como marco de termo. Segundo as concienzudas investigacións de Martinón Torres, pola súa monumentalidade  destacando na paisaxe, os magalitos (e entre eles as pedrafitas) exercían desde a súa orixe un papel determinante para marcar o espazo no que se chantaban: este valor territorial como marcador de límites, de rutas de tránsito, de sinalización de necrópoles, son criterios fundamentales para a adscrición ao neolítico.

Fotografía de Xabier Moure en onosopatrimonioblogspot.com

As andanzas de Moure por terras galegas sempre son fecundas e os seus descubrimentos aportan un caudal infinito ao acervo da nosa cultura arqueolóxica, histórica e, neste caso, tamén á nosa cultura tradicional. Porque a pedrafita  ten lenda, tamén é, por iso, e un elemento que sempre foi apreciado por algunha característica especial: cambiaron os tempos, as épocas e ata os milenios..., pero a pedrafita sempre estivo a cumplir unha misión de referente para centos de xeneracións. A lenda é un conto universal, das lendas de onde beberon os clásicos, desde a tradición oral, como Romeo e Xulieta, don Juan e dona Inés, Calixto e Melibea... A Moure contoulla un veciño e eu vouna contar ao meu xeito.

Fotografía de Xabier Moure en onosopatrimonioblogspot.com

Efectivamente, mentres Moure escudriñaba os interminables recunchos das entrañables terras de Sober no ano 2016, atopouse cun veciño que o informou de que as cruces gravadas na pedrafita da Gándara indicaban a presenza de de dúas tumbas, de dous sepulcros. Un deles pertencía á sobriña do Conde de Lemos e a outra a un xoven pastor: cada un foi enterrado no lado contrario da pedrafita. A historia é como sigue: supoñemos que un espléndido día de primavera, cando o pastor levaba o gando cara ao lugar da Gándara a pacer, atopouse cunha fermosa muller que acababa de caer do seu cabalo. O intrépido rapaz, raudo e veloz, acudiu na axuda da moza, que podería estar ferida, logo de tan penoso lance. Como unha cousa acostuma levar á outra, a partires de aquí os dous rapaces comenzaron a verse a miudo, unhas veces como por casualidade e as outras a mantenta.

Castelo de Maside, Ferreira de Pantón.
Fotografía: turismodegalicia.com

E pasou o que tiña que pasar: acabaron irremediablemente namorados. Desgrazadamente o que barruntamos malévolo Conde de Lemos non tardou moito en enterarse destes prohibidos encontros e conminou á súa fermosa sobriña a que deixase de ver ao pastor. A moza, nun acto de heroica valentía, ese valor que só posibilita o amor, negouse taxativamente e continuou xuntándose co mozo á beira da nosa pedrafita. Pero o conde, astuto e cruel, enviou aos seus secuaces ao lugar de encontro dos xóvenes namorados. Cando chegaron, asasinaron ao mozo sen compasión: a sobriña do conde, horrorizada, púxose diante do pastor para defendelo, provocando que tamén fose ferida mortalmente. O conde, finalmente, para nada arrepentido, ordenou que os enterraran ao carón do marco: un mirando cara ao leste e o outro cara ao oeste, de xeito que non se poideran nin ver nin tocar incluso despois de mortos. A crueldade do conde, para rematar, retrata sempre o poder case omnipotente dos nobles medievais galegos.

En Sigrás, nunha primavera diferente do ano 2025.

Saúde, sorte e libros!!!

ALGÚNS ENLACES NECESARIOS E ALGO DE BIBLIOGRAFÍA

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/03/pedrafitas-falicas.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2017/03/08/span-langgl-posible-menhir-antigo-marco-divisorio-spanspan-langgl-monforte-sober-span/0003_201703M8C2991.htm

MARCOS MARTINON-TORRES "Los megalitos de término. Crónica del valor territorial de los monumentos megalíticos a partir de las fuentes escritas." Rev. Trabajos de prehistoria,58, n.° 1,2001, pp. 95 a 108.