PEDRAFITA-MENHIR DO CACHAFEIRO. San Martiño de Forcarei.

PEDRAFITA-MENHIR DO CACHAFEIRO. 

"La ciencia nos enseña, en efecto, a someter nuestra razón a la verdad y a conocer y juzgar las cosas tal como son, es decir, como ellas mismas eligen ser y no como quisiéramos que fueran."

Miguel de Unamuno

Pedrafita-menhir do Cachafeiro, segundo
versión idealizada de Moncho Boga, 2024.

Pouco teño que dicir desta espléndida pedrafita asentada, imperfecta e sólidamente chantada, nas altas e abruptas terras de Forcarei, Terra de Montes, ruda e preciosa na súa soidade ancestral.

Fotografía extraida do blog megaliticia.

Trátase dun gran bloque de pedra (xisto), monolito basto de mais de tres metros de altura, coas súas caras desbastadas e agrietadas, feridas fondas, toscas, serenas, con maxestuosidade atemporal. Ten forma piramidal e as súas  caras son bastante  irregulares, gastadas e abrumadas polo implacable paso do tempo.

Fotografía da páxina patrimoniogalego.net

Chégase camiñando desde a estrada PO-534, no qm 30, e aséntase nunha ampla chaira entre o río Lérez e a Regueira do Valiño. 

Fotografía de Pablo Eirín.

OUTRAS COUSAS A MAIORES, IMPRESCINDIBLES

A histórica comarca Tabeirós-Terra de Montes está conformada polos concellos de A Estrada, Forcarei e parte de Cerdedo-Cotobade e dicir, o  Concello antes independente de Cerdedo. Trátase de dúas comarcas históricas e naturais. Tabeirós, histórica xurisdición que corresponde  á cunca do río Liñares e outros moitos afluentes cativos deudores do Ulla medio, e Cerdedo e Forcarei, terras altas e noutrora inhóspitas, salvaxes, espléndidas e maxestuosas nos altos asentamentos de Terra de Montes. 

Mosteiro de Acibeiro.
Fotografía de m.arteguias.com

Un dos grandes vales centrais de Galicia que artella a Galicia occidental, sinalando de xeito nítido a transición bioclimática e xeográfica entre as comarcas do norte e do sur. Terra de Montes, claramente diferente a Tabeirós sobre todo na contorna xeográfica, foise desenvolvendo ao amparo do mosteiro de Acibeiro: é unha extensa área montañosa onde se inician as cuncas fluviais do río Lérez e a cabeceira do río Umia.

Torre de vixiancia da Barciela.
Fotografía extraída de sendereando.es

Entre os innumerables recursos histórico-artístico e naturais, non podemos deixar de sinalar, coa obriga de visitalos, o Mosteiro de Acibeiro, a Torre da Barciela, algunhas das neveiras illadas no medio das inmaculadas alturas,  así como a Ponte de Andón, por sinalar algún dos moitos impresionantes elementos que nos podemos atopar ao longo do camiño.

Ponte de Andón.
Fotografía extraída de visorfotosdepaisajesybienesgalicia

O universo megalítico tamén está ben representado nesta área, con numerosas antas-dólmenes, círculos líticos e pedrafitas que irei amosando en vindeiras entradas. 

Saúde, sorte e moita lectura!!!!!

En Sigrás, no estío irregular de 2024.

PARA SABER POUCO MAIS:

https://megaliticia.blogspot.com/2015/11/pedrafita-do-cachafeiro.html

http://patrimoniogalego.net/index.php/72154/2015/04/pedrafita-do-cachafeiro/

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/04/pedrafitas-con-outras-funcions.html

https://m.arteguias.com/monasterio/aciveiro.htm

https://sendereando.es/2013/04/30/la-torre-de-alarma-de-barciela/#jp-carousel-6592

https://visorfotosdepaisajesybienesgalicia.wordpress.com/2018/03/18/galeria-de-fotos-galicia/ponte-de-andon-forcarei/

https://www.tabeirosmontes.com/capitaacuten-gosende.html

PEDRAFITA-MENHIR DE BEIRO. Santa María de Velle, Ourense.

PEDRAFITA-MENHIR DE PEDRA DE BEIRO, VELLE

SERIE "SOSPEITOSOS HABIUTAIS..."

"El mejor truco que el diablo inventó fue convencer al mundo de que no existía."

Film, "Sospechosos habituales". Bryan Singer, 1995.

Debuxo idealizado de Moncho Boga, 2024.
A paisaxe de fondo é completamente imaxinaria.
Neste gran esteo está a placa conmemorativa
adicada a Florentino López Cuevillas.

Sospeitosos habituais: hoxe vou comenzar cunha xeira de elementos que, malia que están indubidablemente feitos pola man do home, tanto pola súa nova situación como pola ausencia de datos arqueolóxicos e/ou etnográficos, e aínda que non haxa ningunha proba do seu carácter prehistórico, aínda así, como hipótese, pódese intuir a súa adscrición a época neolítica, e/ou polo menos prehistórica. Tamén, por isa ausencia de datos, é imposible demostrar esa adscrición temporal. A min góstame consideralos sospeitosos habituais e dicir, culpables de ser monumentos megalíticos.

As dúas posibles sospeitosas pedrafitas que dan acceso
ao lugar do monumento a Cuevillas. Os contedores de lixo
pertencen a unha época incerta e perigosa.
Fotografía de J.A. Gavilanes.

E hoxe vou iniciar a serie cun gran esteo que me deu a coñecer José Antonio Gavilanes e que publicou no seu blogue Alberte Alonso. Trátase dun conxunto de extrañas, curiosas e magníficas grandes pedras que foron colocadas neste lugar no ano 1968 na honra de Florentino López Cuevillas como homenaxe de agradecemento pola  publicación titulada "Parroquia de Velle".

A gran pedra cunha pía circular e acanaladuras.
Fotografía de J.A. Gavilanes.

O lugar do novo asentamento denomínase A Touza e na parroquia o coñecen coa denominación de "Grupo Escolar". Atópase, polo tanto, na parroquia de Santa María de Velle, saíndo cara a Sabadelle.

A gran pedrafita, desde fóra do recinto,onde está a placa conmemorativa.
Fotografía de J.A. Gavilanes.

Trátase dun conxunto  de catro grandes esteos situados no recinto elexido para a homenaxe ao grande Cuevillas. Na entrada, no umbral de acceso á área da nova ubicación, aparecen dous grandes esteos chantados, moi semellantes aos dunha anta, dunha cámara megalítica, dun dolmen. No interior do pequeno recinto, aparece unha pedra mais cativa que amosa na zona superior ou croa unha gran pía circular que parece feita pola man do home, con varios dasaugadoiros. Por último, no balado, destaca unha inmensa pedra de mais de tres metros de altura onde se colocou a placa conmemorativa e que, tanto polas súas dimensións como pola súa factura claramente artificial, pódese considerar un dos nosos primeiros sospeitosos habituais: tanto Alberte Alonso como eu mismo mantemos que estamos diante dunha pedrafita colocada fóra do seu contexto orixinal, completamente descontextualizada.

A Gran Pedrafita coa placa conmemorativa. Á esquerda,
a pedra coa pía e as acanaladuras.
Fotografía deJ.A. Gavilanes.

Os veciños, segundo información de Gavilanes, lembran que, na  década de 1960, trouxeron estas pedras desde unha zona preto do Castro de Madrosende (Santa María de Beiro). Os veciños informantes manifestaron que as pedras, que forman o conxunto na honra a Cuevillas,  as trouxo D. Manuel Blanco Guerra trasladándoas dun monte comunal nun extremo da parroquia, onde limitan os concellos de Amoeiro, Coles e Ourense. O monte  fora arrasado por máquinas paleadoras nos primeiros anos da década de 1960.

A gran pedrafita desde a zona de acceso.
Fotografía de J. A. Gavilanes.

Este fermoso e gran esteo, polas súas colosais dimensións e pola súa clara factura antrópica, considero que pode pasar a formar parte do meu particular inventario de "sopeitosos habituais".

En Sigrás, a finais do estío de 2024

Saúde, sorte e libros!!!!!

COUSAS INTERESANTES QUE AMPLIAN O COÑECEMENTO:

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/04/pedrafitas-con-outras-funcions.html

ANTA-DOLMEN MÁMOA DA CHOUSA NOVA I. Santa María de Abades, Silleda.

ANTA-DOLMEN MÁMOA DA CHOUSA NOVA I

ATA CANDO?

"Verum est id quod est". ("Lo verdadero es lo que es.")

San Agustín

Debuxo de Moncho Boga, agosto de 2024.

"Cerrado temporalmente". Esta lacónica e imprevista frase foi o que apareceu en internet (google maps) cando marquei aquelo de "como chegar" á Anta-dolmen da Mámoa da Chousa Nova I, en Silleda.

Foto aérea das escavacións arqueolóxicas.

Que significaba esa información? Acaso construiron un museo, un centro de interpretación ou calquera outro chabolo á beira desta excepcional anta? Ou que a taparon, que lle puxeron porta de acceso? "Cerrado temporalmente"...: non me podía imaxinar como se pode pechar temporalmente unha anta que está ao aire libre, á vista de calquera. Si estaba pechada temporalmente, eso só podía significar  que habitualmente estaba  aberta, e, tanto si estaba pechada como aberta, eso tamén  implicaba necesariamente que se podía pechar e/ou abrir, obviamente. Polo tanto tiña que deducir a existencia dunha porta. Si non fose así, talvez estivesen facendo labouras de mellora, o que implicaba a prohibición da visita... A verdade é que non sabía que pensar: estaba un pouco estupefacto.

Fotografía da mámoa e o anel pétreo.
Fotografía do blogue megaliticia, 2012.

Nesta nova excursión onde quedei impresionado co que se fixo en Carboeiro e na súa contorna inmediata, onde alucinei novamente coa fervenza do río Toxa (a mesma baixada pola que todos os santos axudan, pero que desaparecen en canto comenzas a subida), onde voltei a sorprenderme coa abraiante colección de canzorros da igrexa de Ansemil..., tamén ía ilusionado e nervoso para ver e fotografiar por vez primeira a mítica Anta da Mámoa da Chousa Nova I.

A Anta Chousa Nova unha vez reconstruida. Fotografía
Turismo de Silleda.

Non é dificil chegar, e chegamos despois de seguir as preciosas sinais dun rosa intenso que nos foron indicando o camiño e que semellaban noviñas; o XPS casi era innecesario. E dicía que chegamos e non vos podedes imaxinar a tremenda sorpresa que nos produxo decatarnos do que significaba a frase "cerrado temporalmente". Podía imaxinalo...

 
Mámoa da Chousa Nova tras a súa primeira
intervención. Foto Nemigo CCB y.Wikimedia.

En xullo de 2012  publiquei unha breve entrada sobre esta paradigmática anta, na espera de ir visitala. Pero según foron pasando os anos, tamén foron pasando as oportunidades. Aínda así, tanto pola prensa, artigos especializados, como por amigos arqueólogos, fun seguindo paso a paso os traballos de escavación, de almacenamento e de reconstrución final no mesmo lugar. A Anta foi desmantelada completamente debido á construción dun falso túnel para o camiño de ferro do AVE. Por iso escavouse na súa totalidade, e, unha vez construida aquela obra, voltou a ser ubicada no lugar orixinal.

Fotografía, Turismo de Silleda.

Na entrada publicada neste blog en xullo de 2012, entre outras cousas,  dicía o seguinte: "A estrutura tumular atópase ben delimitada por unha gabia externa e por un anel pétreo. No centro da mámoa ubícase unha anta que se conforma a través de cinco esteos e un espazo aberto cara ao leste. A anta é de escasa altura e ten o aspecto de cista".

Fotografía do blog megaliticia, 2012.

Na escavación arqueolóxica atopouse un enxoval composto de varios útiles de pedra puída e un extraordinario colar de doas de variscita e ámbar colocados na posición orixinal e dicir, tal e como estaba hai miles de anos, posiblemente no pescozo do difunto. 

Foto extraída de WILKIPEDIA. https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chousa_Nova&section=4&oldid=6795796&veaction=edit. 

Quero e necesito incidir en que se trata dunha das antas mais antigas de Galicia, que parte do enxoval atopado estaba "in situ", como o colar enteiro, así como varios útiles de pedra: todo isto permitiu deducir a posición da persoa enterrada, feito de vital importancia para o noso megalitismo posto que, grazas a esa disposición do colar, puidose reconstruir a presencia e posición do fenecido por medio da súa ausencia, caso único en Galicia.

 
Fotografía de Xoan Arco da Vella, 2021.
A toxeira comenza a campar, espectacularemente florida, ás súas anchas.

En definitiva (tampouco quería extenderme moito), unha anta escavada na súa totalidade e volta a reconstruir no seu lugar orixinal. Por eso mismo, a situación tórnase de dramática gravidade.

Foto de Moncho Boga, 2024. Detrás,
a toxeira onde está a anta Chousa Nova.

Voltemos ao principio, "cerrado temporalmente". O significado desta apodíctica frase para min é dunha extrema perversidade: "cerrado temporalmente" significa absolutamente inaccesible. Toda a mámoa, rodeada dun balado de madeira enorme (o diámetro mide probalemente mais de 50 metros) está completamente cuberta de toxos, unha toxeira descomunal, exclusivamente na área da mámoa. No resto, nas inmediacións, fóra do cercado de madeira, todo é  herba.

Anta da mámoa da Chousa Nova I. Foto de Moncho Boga,
agosto de 2024.

Atópase entón "pechada temporalmente". Non está pechada, está completamente inaccesible, casi impenetrable, pero non cunha porta, senón cun exército de toxos. O toxo, planta galega por excelencia, representante mítica da nosa botánica, fermosa, coas súas marabillosas flores amarelas e as súas contundentes púas, fai, efectivamente, que o acceso sexa pouco menos que imposible, ademais de esmendrellar coas súas raíces a masa tumular.

O toxo invadindo mámoa.
Foto de Moncho Boga, agosto de 2024.

A toxeira, maxestuosa, voluptuosa, impertérrita e amenazante, semella un exército, unha mesnada medieval de guerreiros que, coas súas afiadas armas con forma de puntiagudas púas, impiden a entrada para a contemplación desta senlleira cámara megalítica e  da mámoa na que se acubilla.

No cartaz de entrada xa nacen os fungos. 
Foto Moncho Boga, agosto de 2024.

Coma o toxo, eu tamén son terco e procedín a enfrontarme, con osadía e determinación (posto que aquí de nada vale a astucia), a esta espesura de floresta cruel, como demostraron os feitos posteriores. Con múltiples dificultades e recibindo  puntiagudos e virulentos ataques por todos os flancos, introdúxenme por onde puiden arriscando a miña integridade física, porque a moral xa estaba polo chan. E o que me permitiron contemplar as pechadas ringleiras de toxos, deixovolo para a posteridade.

O peche perimetral da mámoa. Foto Moncho Boga,
agosto de 2024.

E xa podemos recapitular: "cerrado temporalmente". Temporalmente pode referirse a unha eternidade, ou pode rematar mañán. Eu creo, dentro da miña lexítima indignación, que deberían poñer (malia que se trate Chousa Nova I) que está pechada a cal e canto, defendida, protexida por unha espectacular toxeira que fai imposible a contemplación deste magnífico e único exemplar do noso megalitismo: "Recurso arqueolóxico non visitable temporalmente". Ou ben, "pechado por vacacións". Tamén: "vimos agora, perdoen as molestias". Mesmo "pechado por cambio de actividade", "Se traspasa", "pechado por obras", que podían valer tranquilamente.

A cámara megalítica da Mámoa Chousa Nova,
ao resgardo entre a poderosa toxeira.
Fotos Moncho Boga, agosto de 2024.

En calquera caso, noutros xacementos, ao marcar o "como chegar", indicase "abierto las 24 horas". Paradóxicamente a min váleme perfectamente "cerrado temporalmente": todo este argumentario é retórico, sarcástico. A finalidade é tentar influir para que a Chousa Nova poda ser visitada novamente, tentar influir na vontade dos responsables da súa situación actual. 

Sabes de antemán que non  vas a ver a anta, que non a poderás visitar, que non a poderás admirar na sua totalidade, nin siquiera nunha mínima parte. O que me indigna é a toxeira que está a cubrir a mámoa, a causa pola que non se pode visitar: polo seu tamaño notase que leva así uns cantos anos, polo menos desde o 2021, ano no que o toxo comenzou a eclosionar florecente e esplendoroso... Canto durará, cando rematará o "temporalmente"?. 

Malia que non son optimista, espero que estas pequenas, críticas e irónicas reflexións sirvan para que o período temporal, que tan educadamente se sinala no google maps, dure o menos posible.

ATA CANDO?

EU ACUSO..., pero non sei a quen.

Desde Sigrás, logo dunha fermosa xornada que rematou triste e lamentablemente (8 de agosto de 2024).

Saúde, sorte e libros!!!!!

PARA SABER MAIS, MOITO, MOITO MAIS:

BÓVEDA FERNÁNEZ, MARÍA JOSÉ: "Intenvención arqueolóxica na Mámoa de Chousa Nova e no seu contorno, Silleda (Pontevedra)". Actuacións Arqueolóxicas. Ano 2007. Xunta de Galicia.

SALVADOR DOMÍNGUEZ BELLA; MARÍA JOSÉ BÓVEDA: "Variscita y ámbar en el Neolítico gallego. Análisis arqueométrico del collar del Túmulo 1 de Chousa Nova (Pontevedra, España)" Trabajos de Prehistoria, 68, Nº 2, julio-dicienbre 2011, pp., 369-380. Silleda (Pontevedra, España)

BUCETA BRUNETI, GONZALO: "Conservación, traslado e reconstrución: as continxencias do túmulo Chousa Nova I (Silleda-Pontevedra)". V Encontro Arqeuolóxico do Barbanza, 26-27 de marazo de 2011.

MANUEL GAGO: "Os segredos dun dolmen intacto".

https://culturagalega.gal/noticia.php?id=20664 http://patrimoniogalego.net/index.php/16048/2012/04/tumulo-da-chousa-nova-1/

https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chousa_Nova&section=4&oldid=6795796&veaction=edit

https://www.turismosilleda.es/es/historia_prehis.php

https://es.pinterest.com/pin/xoan-arco-da-vella-mmoa-da-chousa-campomarzo-abades-silleda--317574211234604553/

Curiosidades xornalísticas:

Adif limpia la Mámoa da Chousa Nova (Faro de Vigo, 2016)

Silleda pondrá en valor la Mámoa de Chousa Nova.
(La Voz de Galicia, 2020)

La tumba gallega que es más antigua que la Gran Pirámide (El Español, 2021)

Silleda posee una tumba más antigua que la Gran Pirámide.
(El Correo Gallego, 2021)

Comienza la mejora y señalización de la Mámoa da Chousa Nova.
(Faro de Vigo, 2021)

Nova intervención para convertir a Mámoa da Chousa Nova nun referente turístico de Silleda. (Historia de Galicia, 2021)

PEDRAFITA-MENHIR A EIRA DOS MOUROS. SAN XOÁN DE SADURNÍN, CENLLE.

PEDRAFITA-MENHIR A EIRA DOS MOUROS.

"Colón parte a la conquista de las Indias y se topa con América. Colombo es la capital de Ceilán. El antiguo nombre de Ceilán es Serendib. De Serendib, por latosísimos motivos literarios, viene serendipity. Devotamente consultado el muy distinguido Devoto y Oli, informa a quienquiera saberlo que serendipity es "la capacidad de interpretar correctamente un fenómeno ocurrido de modo completamente casual en el curso de una investigación científica orientada hacia otros campos de búsqueda".

Santo Piazzese: "Asesinato en el jardín botánico". Siruela Policiaca. Ediciones Siruela, Madrid 2017.

A Eira dos Mouros segundo versión de Moncho Boga.
Sigrás, 2024

Unha vez mais, unha outra vez (e serán moitas mais), voume adentrar no tantas veces mentado e lustroso universo internet, transmutado nun internauta que non o quere ser, un eterno dilema. Como todo, ambivalencia, dúbida, maniqueismo, inseguridade, medo, dialéctica..., cousas que fan que todo sexa un drama, unha traxedia, unha traxicomedia talvez. Vou de cabeza, sin manguitos.

Fotografía de Xabier Moure do bloque onosopatrimonio.

A primeira vez que tiven coñecemento desta fermosa, rara e única pedrafita, foi a través do amigo J.A. Gavilanes, alo pola década de 2010, a primeiros. Amosábame un curioso chanto no que se podían apreciar uns petroglifos con forma de cazoliñas e outros dous motivos en espiral. No entanto, lamentablemente, deixei de publicar entradas no blogue: pero seguín a recabar informacións e xuntando elementos megalíticos coma un coleccionista de cromos ou de calquera outra cousa.

Fotografía do blogue Galicia Máxica.

A pedrafita-marco da Eira dos Mouros atópase nas fértiles e históricas terras do Ribeiro (terra de viño, de monxes, de condes, de castelos de caudalosos ríos...), no límite entre os concellos de Ribadavia e Cenlle, e emprázase nunha ampla chaira, nun terreno en pendente, sulcada polo primitivo camiño, hoxe arranxado, que comunicaba Cenlle con Ribadavia, a poucos metros da divisoria destes dous términos municipais.

A aldea Eira dos Mouros está hoxe deshabitada, como tantas outras na Galicia, e pertence á parroquia de Santo André de Campo Redondo (Ribadavia); sen embargo, o marco-pedrafita atópase mais arriba, moi preto deste cativiño pobo valeiro, pero xa no territorio do Concello de Cenlle.

Fotografía de Clodio González Pérez.

Ao deixar detrás as viñas da Eira dos Mouros (segundo Xabier Moure), subindo cara a Cenlle, á esquerda, permanece un tramo do primitivo camiño mencionado mais enriba, sen saída: a pedrafita atópase seguindo de fronte. Non está protexida, nin sinalizada, nin catalogada. Soa. A uns poucos metros do límite entre Cenlle e Ribadavia onde, tamén moi preto, conflúen catro parroquias: San Xoán de Sadurnín (Cenlle), Cenlle (Cenlle), Santiago de Esposende e Santo André de Campo Redondo en Ribadavia.

Fotografía do blogue megaliticia.

Segundo Alberte Alonso, compañeiro de inquedanzas pedrafiteiras, os trazos e as gravuras (espirais e coviñas) son sen dúbida de adscrición prehistórica, megalítica. As coviñas ou cazoliñas son un dos criterios para datar e conferir carta de natureza ao monumento no catálogo megalítico; as espirais son un motivo moi escaso, pola contra, tanto nas antas galegas como nas pedrafitas. Si estas  espirais son de época megalítica, estamos sen dúbida diante dun caso único dentro do universo megalítico galego.

Semella que, ademais, esta impresionante pedrafita ubícase (como en tantos outros casos) estratéxicamente ao carón das áreas tumulares, das necrópoles, ben como fito anunciador, ben como representación fálica, referente da fertilidade, aludindo, probablemente, á eterna dicotomía vida-morte.

Fotografía do blogue Galicia Máxica.

Formalmente estamos diante dun poderoso bloque de xisto, material de pouca consistencia, de tamaño medio cunha certa forma cónica irregular, o que lle está a conferir unha clara apariencia de pedrafita. As dimensións oscilan desde o metro e sesenta centímetros para a altura, ata preto dun metro para o ancho. Na súa superficie aparecen esculpidas (na cara orientada ao suroeste) dúas pequenas gravuras con forma de espiral, así como nove cazoliñas.

As coviñas (concavidades hemiesféricas de casi imposible interpretación) acadan desde os sete centímetros de diámetro ata os dous e medio as mais cativas. Posúen diferentes profundidades e están distribuidas sobre todo nas zonas inferior e central da superficie, á esquerda dos motivos en espiral. Dúas das cazoliñas son significativamente mais grandes e de mais profundidade que o resto. As dúas espirais (segundo as conclusións do Colectivo A Rula) son dextróxiras (no mesmo sentido que as agullas do reloxo) e miden, a mais cativa, de 12 centímetros de diámetro, e describe dúas voltas, mentres que a mais grande (18,5 cms de diámetro) desenvólvese a través de tres voltas.

Foto nocturna do Colectivo A Rula.

Esta extraordinaria, e atreveríame a dicir que única, pedrafita foi descuberta  e citada por primeira vez polo mestre Clodio González Pérez no seu libro "Cenlle, historia e patrimonio". Aí recolle un documento de doazón ao mosteiro santiagués de San Paio de Antealtares. Mantén que a "petra scripta", que figura como linde entre Santo André de Campo Redondo e San Paio de Ventosela, na doazón que os reis Sancho Ordóñez e dona Godo outorgan ao mosteiro de Antealtares no século X, é precisamente a pedrafita que nos ocupa. Traducido ao galego:

"...a mámoa onde está a pedra escrita, e dereito ao Monte do Rei e Eira dos Mouros".

Como se deduce obviamente do documento, a pedrafita estaba sobre unha mámoa, polo que a pedra escrita nomeada neste valioso documento de doazón, é probable e mais que posible que sexa a pedrafita da que estamos a falar. Tamén podemos inferir que se trata, polo tanto, dun dos esteos da mámoa hoxe destruida.

Fotografía do blogue megaliticia.

A tremenda pedrafita Eira dos Mouros non se atopa hoxe no seu lugar orixinal e é probable que tampouco a orientación sexa a mesma. Tamén aparece danada na parte inferior onde se atopa a espiral inferior.

Un pequeno excursus sobre o topónimo:

Composta de dous termos "eira" en galego é a parte exterior da casa tradicional  galega, onde se facían a maior parte dos traballos e tamén onde xogaban os nenos. Zona dos hórreos, dos alpendres, área da malla... Un auténtico "patio", un auténtico obrador, espazo central da casa galega, un elemento adxetivo por antonomasia, onde se adoitan colocar as outras múltiples construcións adxetivas. Lugar de reunión tamén, de traballos tamén comunitarios, malia que de ámbito privado. Era a parte de atrás da casa, a que non daba ao camiño.

Fotografía do blogue Megaliticia.

Galicia enteira está chea de "mouros", de seres máxicos que viven ocultos: son sen dúbida o trasunto máxico e mítico das mulleres e dos homes galegos: somos nós. Moura/o podería derivar do adxetivo e antropónimo "maurus"; sen embargo considero que se debe optar polo significado de raíz oronímica "mor-" ou "mohr-" esto é, "monte, pedra ou rocha". Trátase dun topónimo profusamente extendido por todo o país galego e por toda a Europa Atlántica: sitios, lugares, emprazamentos cheos de pedrafitas, de antas, de castros e/ou de formacións rochosas singulares. Polo tanto "mor-" simboliza e significa  o asentamento no chan ao que un pertence e se identifica, a terra de mámoas e de megálitos sustentados aquí por xentes mouras, nada que ver cos mouros de orixe musulman. 

Galicia está chea de "eiras dos mouros" que nomean lagoas, círculos de pedra, pequenas aldeas... E malia que non coñezo lenda algunha sobre esta Eira, de momento, a meirande parte delas están asociadas a un rico acerbo etnográfico lexendario, que as caracteriza e singulariza.

SAÚDE, SORTE E MOITA LECTURA!!!!

En Sigrás, no irreverente estío de 2024.

PARA SABER MOITAS MAIS COUSAS:

Clodio González Pérez: "Cenlle, historia e patrimonio". Editor: Noia (A Coruña): Gráficas Sementeira, 2017.

https://colectivoarula.com/2020/07/04/o-derrubo-do-marco-da-eira-de-mouros-en-cenlle/

https://colectivoarula.com/2020/03/13/o-marco-da-eira-de-mouros-no-concello-ourensan-de-cenlle-en-perigo/

https://culturagalega.gal/noticia.php?id=31321

https://www.galiciamaxica.eu/galicia/marco-eira-dos-mouros/

https://megaliticia.blogspot.com/2017/05/marco-eira-dos-mouros.html

https://catalogaciondepedrafitasdegalicia.blogspot.com/2014/03/pedrafitas-falicas.html

https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/circulos-liticos-e-pedrafitas-de-galiza_09.html